1mavzu: “Buxgalteriyada axborot texnologiylari” f

3.Buxgalteriya hisobida schyotlarning ahamiyati
Buxgalteriya hisobi ob’ektining har bir turi uchun alohida hisobvaraq ochiladi, unda mablag’lar kirimi – debeti va chiqimi – krediti aks ettiriladi. Hisobvaraqlar bo’yicha yozuvlar yakunlari oborotlar, debet va kredit oborotlari o’rtasidagi tafovut esa saldo (qoldiq) deb ataladi.

Buxgalteriya hisobida har bir hisobvaraq korxona buxgalteriya bo’limiga kelib tushayotgan birlamchi hujjatlar asosida xo’jalik muomalalari bo’yicha harakatlarni nazorat qilish va unda aks ettirish uchun mo’ljallangan.

Hisobvaraqning ko’rinishi chizma tarzida quyidagicha aks ettiriladi:

Debet hisobvaraqning nomi Kredit

Korxona xujalik faoliyatini yuritish davomida ma`lum turdagioperatsiyalarni amalga oshiradi. Buxgalteriya xisobining asosiy vazifasi ushbujarayonlarni xujjatlarda aks ettirishdir. Korxona faoliyatida sodir bulgan operatsiyalar darxol ma`lum xujjatlardakayd qilinib boriladi. Bu jarayonlarni xujjatlashtirish-da ularni soddalashtiribyozish talab etiladi. Buning uchun korxona xujalik mablaglari, ularnig manbalari,majburiyatlar va xujalik jarayonlari shartli rakamlarda ifodalanadi. Ushburakamlarni schyotlar deb ataladi.Shunday qilib, buxgalteriya xisobi schyotlari - bu korxona xujalikmablaglari va operatsiyalarni nazorat qilish va iqtisodiy jixatdan guruxlashusulidir

Buxgalteriya xisobi schyotlarida korxona xujalik mablaglari, ularningmanbalari va operatsiyalar pul birliklarida xisobga olinadi. Demak ushbumablaglar va operatsiyalar kupayishi yoqi kamayishi mumkin. Bu xolat, albatta,schyotlarda aks ettiriladi. Masalan, korxona kassasidagi nakd pullar 5g’ "Kassa"schyotida xisobga olinadi. Balansning aktiv kismida joylashgan va xujalikmablaglarini ifodalovchi schyotlar aktiv schyotlar, passiv kismida joylashgan vamablaglar manbasi xamda majburiyatlarni ifodalovchi schyotlar passiv schyotlardeb ataladi.Buxgalteriya xisobi schyotlari T shaklidagi chizmadan iborat bulib, chapkismi debet va ung tomon kredit deb nomlanadi.Xar bir schyot aloxida xar bir oy boshida yangi ochiladi va korxona mablagiva manbalari manbasi mikdorini ma`lum chisloga kursatib beradi. Bu xolatschyotning boshlangich koldigi (saldo) deb ataladi.Aktiv schyotlarda boshlangich koldik debet tomonida, passiv schyotlardaesa kredit tomonlarda joylashgan buladi. Demak aktiv schyotlar buyicha korxonaxujalik mablaglari mikdorining kupayishi debet tomonda, kredit tomonda esakamayishi kayd qilinadi.
Д-т g’1 "Асосий воситалар" К-тС - бошлангич колдикҚ(купайиш)-(камайиш)Shunday qilib, joriy oy davomida schyotlarda uzgarish mos ravishdaularning debet va kredit tomonlariga yozib boriladi. Joriy oy yakunida schyotningdebet va kredit tomonlaridagi operatsiyalar summalari kushilib, schyotning debetyoqi kredit tomon oborotlarini tashqil qiladi. Bu jarayon korxonaga kelib tushganmablaglar - aktiv schyotlarning debet tomoni - va sarflangan mablaglar - aktivschyotlarning kredit tomoni - mikdorini anglatadi. Passiv schyotlarda esa bu xolataksinchadir.
Schyotning debet va kredit oborotlari summasidan kelib chikkan xoldauning oy yakuniga bulgan yakuniy koldigi aniklanadi. Bu jarayon akti schyotlardakuyidagi formula orkali aniklanadi: