1mavzu: “Buxgalteriyada axborot texnologiylari” f

Ichki aloqalar buxgalteriya xisobining ayrim vazifalari, majmualari va uchastkalarining axborotli O’zaro xamkorliklarini; tashqi aloqalar —
boshqaruvning o’zga vazifalarini amalga oshiruvchi boshqa bo’linmalari xamda
tashqi tashkilotlar bilan O’zaro xamkorligini aks yettiradi. Quyidagi 1-rasmda zamonaviy buxgalterning ish joyini avtomatlashtirilgan axborot tizimlari (AAT) va avtomatlashtirilgan axborot 6 texnologiyalari (AATexlariga asoslangan xolda tashkil qilinish tamoyili keltirilgan.

Buxgalteriya xisobining axborot tizimlari asosida majmualarga birlashtirilgan, xisobning aloxida uchastkalari tomonidan bajariladigan xisob vazifalarini xisoblash bajariladi. Vazifalar majmuasi iktisodiy mazmunini aniklash, tasdiklangan sintetik schyotlarni olib borish, birlamchi va yigma xujjatlar, xisoblash algoritmlarining uzaro alokalari xamda xisobning anik uchastkasining uslubiy materiallari va mehyoriy xujjatlari bilan tahriflanadi.
Buxgalteriya xisobining axborot tizimlari anhanaviy ravishda vazifalarning kuyidagi majmualarini uz ichiga oladi: asosiy vositalar xisobi, moddiy boyliklar xisobi, mexnat va ish xaki (maosh) xisobi, tayyor maxsulotlar xisobi, moliyaviy xisoblash operatsiyalarining xisobi, ishlab chikish xarajatlari xisobi, yigma xisob va xisobotlarni tuzish. Korxonaning sifatan bir turli resurslari xakidagi axborotlarga yega sifatida vazifalar majmuasini ajratishni muljallash anhanaviy ravishda xisobni kulda olib borishdayok vujudga kelgan, keyin yesa xisoblash axborotlarining xisoblash markazida markazlashtirilgan xolda ishlab chikishda uz kullanishini topgan.
SHaxsiy kompyuterlar bazasida avtomatlashtirilgan ish joylarining tashkil kilinishi, korxonalarda maxalliy xisoblash tarmoklarini yaratish, axborot bazasini tashkil kilish va iktisodiy vazifalar mazjmuasini shakllantirishda yangi talablarni ilgari surdi. Mahlumotlarning taksimlangan bazalari tizimini yaratish, turli foydalanuvchilar urtasida axborotlarni almashtirish, kompyuterda boshlangich xujjatlarni avtomatik shakllantirishning imkoniyatlari paydo buldi.
Buxgalteriya xisobi majmualari murakkab ichki va tashki alokalarga yega. Ichki alokalar buxgalteriya xisobining ayrim vazifalari, majmualari va uchastkalarining axborotli uzaro xamkorliklarini; tashki alokalar — boshkaruvning uzga vazifalarini amalga oshiruvchi boshka bulinmalari xamda tashki tashkilotlar bilan uzaro xamkorligini aks yettiradi.
Kuyidagi 1-rasmda zamonaviy buxgalterning ish joyini avtomatlashtirilgan axborot tizimlari (AAT) va avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalari (AATexlariga asoslangan xolda tashkil kilinish tamoyili keltirilgan.
X,isob vazifalari majmualarining uzaro boglanishi buxgalteriya xisobi uslubiyotining uziga, schyotlarni olib borish va provodkalarni bajarish tizimiga kiritilgan, bu yerda xar bir xujalik operatsiyasi ikki marta: bittasi schyotning kreditida va boshkasi debetida aks yettiriladi. X,isob vazifalari majmuasining axborotli alokasi mashina dasturining asosiga kiritilgan ishlab chikarishning uch boskichini farklashga imkon beradi. Birinchi boskichda birlamchi xisob, birlamchi xujjatlarni tuzish, ularni ishlab chikarish va xisobning xar bir uchastkasi buyicha taxliliy xisobning kaydnomalari tuzilishi bajariladi (masalan, ish xaki xisobi buyicha xisoblash tulov xujjatlari, kushib xisoblangan va ushlab kolingan ish xakining tuplamlari va boshkalar tuziladi).

Ichlab chitsarish


1-rasmBuxgalterning zamonaviy ish joyini tashkil kilish
Ishlab chikishning ikkinchi boskichi provodkalarni tuzish, ularni taxliliy va sintetik xisobning turli registrlari, schyotlarning tartib rakamlari buyicha kayd daftari orderlariga joylashtirishdan iborat buladi. Kompyuterli ishlab chikish xar bir uchastka yechimini tugashi buyicha provodkani shakllantirib, bu jarayonlarni tulik avtomatlashtirishga imkon beradi.
Ishlab chikishning uchinchi boskichida yigma sintetik xisobni: asosiy kitobning schyotlari buyicha xisobot saldo kaydnomalari va moliyaviy xisobotning shakllarini tuzishdan iborat buladi, bu «Provodka-Asosiy kitob-Balans» mashina dasturining asosiy moduli tomonidan tahminlanadi.
X,ar bir tashkilotning buxgalteriya xisobini avtomatlashtirish uchun yeng avval ushbu tashkilot xakidagi mahlumotlarni kiritish lozim buladi.
Bizda bitta axborot bazasi bulib, unda bir kancha tashkilotlarning buxgalteriya xisobini yuritishingiz mumkin. Mahlumotlar dastur tomonidan berilayotgan shaklda tuldirilib boriladi. SHaklning pastki kismida Keyingi tugmachasi bulib, u orkali tegishli shaklning keyingi varogiga shtiladi.
Korxona xakidagi mahlumotlarga tashkilotning tulik va kiska nomi, tashkilotning turini tanlash, xujjatlar va xisobotlarning tugri rasmiylashtirilishi uchun tashkilotning STIR, OKONX (XXTUT), va boshkalarni kiritilishi lozim.
Kontragent - bu yuridik yoki jismoniy shaxslar bulib, ular bilan xisob- kitoblarni amalga oshirasiz. Kontragentlar mahlumotlar bazasi bilan ishlayotganda ayrim kiyinchiliklar vujudga keladi. Birinchidan, buxgalterlar mahlumotlar bazasiga bir kontragent xakida mahlumotlarni ikki mata kiritadilar. Ushbu kontragent mahlumotlar bazasida bor yoki yukligini tekshirmaslik natijasida sodir buladi. Bunday tekshirish doimo yangi yelementni shakllantirishdan oldin amalga oshirilishi kerak. Kontragentning
mavjudligini Iearxik kurish (Iearxicheskiy prosmotr) tugmachasi
bilan kurittt
mumkin. tugmachasini bosish bilan mahlumotlar bazasidagi mol yetkazib
beruvchilar, xaridorlar va boshka kontragentlar xakidagi mahlumotlar ochiladi. Klaviaturda birinchi tergan xarflar bilan buyicha boshlanadigan kontragentlarning nomlarini tizim kursatadi. Bunday kidiruv mahlumotlar bazasiga kontragentlarni kayda kiritishning oldini oladi. Birok, birinchi tergan xarflar buyicha kontragentlarni topish uchun, kuyidagi koidaga rioya kilish kerak: kontragentning kartochkasida Nomi (Naimenovanie) rekvizitida xech kachon (MCHJ, OAJ, XK va boshka) kiskartmalar bilan yozilmasligi kerak. Bu foydalanuvchi tomonidan yul kuyayotgan ikkinchi xatolik xisoblanadi.
Mahlumotlar bazasini ikki darajali kilish uchun, menyudan foydalanish tavsiya yetiladi X,arakat - Yangi gurux (Deystvie - Novaya gruppa) yoki guruxni kushing (dobavit gruppu) tugmachasidan foydalanish mumkin.
Kontragent kartochkasi kuyidagi zakladkalari tashkil topgan U mumiy (Obshchie) , Kontaktlar (Kontakti), Schyotlar va shartnomalar (Schyota i dogovori).
Umumiy zakladkasini tuldirishda yur/fiz litso bazasida jismoniy shaxslarning FISH kiritish imkoniyatiga yegamiz. Bunday bogliklik ayrim operatsiyalarni amalga oshirish imkonini beradi (xodimlarga maxsulot realizatsiya kilinganda).
Kontaktlar zakladkasida kontragentning yuridik va pochta manzili xamda boshka manzillari kursatiladi.
Schyotlar va shartnomalar zakladkasida esa xisob-kitoblar amalga oshiriladigan shartnomalar kursatiladi.
Kontragentlar bilan tuzilgan shartnomalarni sakdash uchun, kontragent shartnomalari (dogovori konrtagentov) mahlumotlar bazasi mavjud va kontragent mahlumotlar bazasiga buysunadi. Konrtagentlar bilan amalga oshiriladigan xujalik operatsiyalari shartnomalarni majburiy kursatish yuli bilan amalga oshiriladi.
Rasmiylashtirilgan shartnomalarni kurish va kontragent bilan yangi shartnomani rasmiylashtirish uchun Schyotlar va shartnomalar zakladkasida yoki Kontragentlar bilan shartnoma (dogovori kontragentov) mahlumotlar bazasida rasmiylashtirish mumkin.
SHartnomaning shaklida shartnomaning turi (Xaridorlar bilan, Mol yetkazib beruvchilar bilan va boshka) va foydalanilayotgan narxlar kursatiladi. SHartnomaning turi ushbu shartnoma bilan kanday operatsiya amalga oshirilishi mumkinligini kursatadi. Masalan, tovarlarning kirimi mol yetkazib beruvchilar yoki komitentlar bilan tuzilgan shartnoma asosida kabul kilish mumkin.
Kontragentlar bilan xisob-kitoblar ular bilan tuzilgan shartnomada kaysi valyuta bilan xisob-kitob amalga oshirilishi va xujjat kaysi valyutada rasmiylashtirilganligiga boglikdir. X,isob-kitoblar uchun shartnomada sum kursatilgan bulsa, u xolda xujjat xam fakat sumda rasmiylashtirilishi mumkin.
Agar xisob-kitoblar uchun shartnomada boshka valyuta kursatilgan bulsa, u xolda bunday xisob-kitoblar buxgalteriya xisobida valyutada kursatiladi.
Schyotlar va shartnomalar zakladkasida kontragentlarning bankdagi xisob-rakamlari tugrisidagi mahlumotlar tuldirilishi lozim. Bu zakladka

Nazorat savollari