№1–маъруза

Бахтсиз ҳодисалар
– ердаги юз берадиган ФВ лар билан боғлиқ бўлиб 
биосферани, техносфераларни бузилишига, инсонларни ҳалок бўлиши ѐки 
соғлигини йўқолишига сабаб бўладиган ҳолатлардир. 
Фавқулодда фазиятлар
 
(ФВ)
– бу объект ва ҳудуд ѐки акваторияларни ФҲ 
дан кейинги ҳолати бўлиб, бунда одамларни ҳаѐти ва соғлигига таҳдид солувчи, 
аҳоли ва иқтисодга моддий зарар етказилган, табиий муҳит бузилган ҳолатдир. 
 
Маълумки, фавқулодда ҳолатлар ўзига хос хусусиятлар ва 
аниқланишларга эга бўлиб, бу кўрсаткичлар асосида фавқулодда 
ҳолатларни таърифлаш мумкин бўлади. Юқорида таъкидланганидек, 
инсоннинг ҳар қандай фаолиятида патенциал хавф мавжуд бўлади. 
Патенциал хавф
- бу яширин кучдир. Бу куч амалга ошиши учун, 
қандайдир шароит юзага келиши лозим. Патенциал хавфни реалликка олиб 
келувчи шароит, бахтсиз ҳодисаларнинг сабаблари деб тушунилади. 
Сабаблар маълум ѐки номаълум кўринишда бўлиши ва улар ҳар доим ҳам 
мавжуд бўлмаслиги мумкин. Шахсга таҳдид солувчи хавфлар дунѐси жуда 
кенг ва у тинимсиз ўсиб боради. Ишлаб чиқаришда, шаҳарда, маиший 
шароитда инсонга бир вақтда бир неча нохуш омиллар таъсир қилади. Маълум 
вақтда таъсир этувчи зарарли хавфлар мажмуи «инсон-атроф муҳит» 
системасининг жорий ҳолатига боғлиқ бўлади. Барча хавфлар қатор белгилари 
бўйича классификацияланади (1-жадвал).
Фавқулодда ҳолатларга олиб келувчи барча сабабларни ва уларни 
идентификациялашни пухта билиш, фавқулодда ҳолатларни олдини олишнинг 
асоси ҳисобланади. Шу жиҳатдан сабабларни фавқулодда ҳолатларни юзага 
келтирувчи механизм деб ҳам тушуниш мумкин. Шундай қилиб, маълум ва 
номаълум сабаблар натижасида патенциал хавф юзага келади ва инсон учун 
турли хил кунги лсиз ҳамда охир оқибатларга олиб келувчи фавқулодда 
ҳодисалар (ўлим ва касалланишлар, моддий зарарлар ва бошқалар) содир 
бўлади. 

---

151 
Фавқулодда ҳолатлар муаммоси жуда кенг кўламли бўлиб, қуйида унинг 
ҳаѐт фаолият хавфсизлиги фани билан боғлиқ бўлган томонларига тўхталиб 
ўтамиз. 
Табиий офатлар, саноат авариялари ва транспорт ҳалокатлари, уруш ҳолатида 
душман томонидан турли хил қирувчи қуролларни ишлатилиши фавқулодда 
ҳолатларни келтириб чиқаради. 
Фавқулодда ҳолатлар - кутилмаганда, қўққисдан содир бўлувчи, 
аҳолининг ҳаѐт фаолиятига катта салбий таъсир этувчи, амалда ўрнатилган
1-жадвал