1–Ma’ruza. Mavzu: Shaharlarda suvni chetlatish tarmog‘i elementlari va drenajlar Reja

51-rasm. Insoyatsiya tartibini xisobga olgan xolda ko‘chalarni ko‘klamzorlashtirish.
a – Kunning xar xil vaqtlaridagi soyaning uzunligi; b – Xar xil balandlikdagi daraxtlardan tushayotgan soyaning uzunligi; v – naxor va kech vaqtlardagi yo‘laklarning tuzilishi.

52-rasm. Shahar magistrallarida shovqundan ximoya qilishning bo‘lishi mumkin bo‘lgan variantlari.
A – Yashil o‘simliklardan ximoya tasmasi; b – devor bilan qo‘shilgan gruntli karer; v – Noturarjoy imorati; g – qatnov qismi o‘ymada (shovqindan saqlash soyasi shtrixlangan)
Daraxtlarni ekish texnologiyasi.
Daraxtlar va butalar yo‘l belgilari, ko‘rsatkichlari va boshqa yo‘l xarakatini boshqarish moslamalarini to‘smasligi va ko‘rinishni cheklamasligi zarur.
Xozirgi vaqtda daraxtlar va butalarni yil davomida ekish mumkin deyiladi. Bunda baxor va kuz oyida daraxt va butalar ildizlari yalang‘och tuproqsiz xolatda ekish mumkin bo‘lsa , yoz va qish davrida ildiz tuprog‘i bilan yaxshilab suv sepilgan xolatda ekish kerak.
Ko‘chatxonada daraxtlarning ildiz tizimi tuprog‘i bilan kovlanib qop, brezent, chipta bilan o‘ralib taxta bilan qoplanadi. Qishda daraxtlarni ob-xavo minus 12-14 gradusdan past bo‘lmagan temperaturada ekishga ruxsat etiladi.
Ekish uchun o‘rani ekskavator yoki o‘ra qazuvchi mexanizmlar bilan amalga oshiriladi. Oldinroq esa gumus qatlami olinadi. Kuzda daraxtlarni kovlab olinganidan keyin 10-15 kun, baxorda esa 5 kunda o‘ralarga ekiladi. Ekish oldidan o‘raning tagi tuprog‘i 10-15 sm chuqurlikda yumshatiladi. O‘raning o‘rtasiga chuqurligi 1 m. gacha bo‘lgan qoziq qoqiladi. Unga daraxtning ildiz tizimi o‘rnashtirilib tuproq bilan to‘ldiriladi. Ildiz tizimining yuqori bo‘g‘ini yer satxidan 3-5 sm. Tepada bo‘lishi kerak. O‘rani tuproq bilan to‘ldirib chetidan markaz tomonga qarab yengil usulda zichlanadi (tuproqni ildiz tizimiga yaqinlashtirish uchun).


Gazon o‘tlarini ekish texnologiyasi
Gazon ekiladigan maydon qiyaligi 0.4dan 5 % gacha bo‘lishi kerak. Tuproq qatlami 20 sm. Chuqurlieda ag‘darilib, maydalab so‘ng tekislanadi. Agarda maydonda tuproq bo‘lmasa chuqurligi 20 sm. Gacha bo‘lgan chuqur kovlanib, tagi tekislanib bir oz zichlanadi. So‘ngra tuproq olib kelinib qalinligi 10-20 sm. qilib yoyiladi. Shundan so‘ng 10-15 kun tuproq to‘kilishi uchun tanaffus qilinadi. Agarda ish shoshilinch bo‘lsa u xolda tuproqni og‘irligi 100 kg gacha bo‘lgan katok bilan zichlanadi. So‘ng tuproqni suv 20 sm. Chuqurlikkacha yetib boradigan qilib sug‘oriladi.
Urug‘ sarfi 15-20 g/m.kv. Shu miqdor ikkiga bo‘linib xar birini perpendikulyar yo‘nalishda ekiladi. Urug‘lar ekishdan oldin 3-4 sutka urug‘ nish otgunicha ivitiladi. So‘ng 0.5-3 sm. Chuqurlikka borana yoki boshqa mashinalar bilan ekiladi (Suv sepish mashinalari bilan gidroposev usulida xam ekish mumkin). So‘ngra 10-15 sutka davomida ertalab va kechqurin urug‘larni yuvib ketmaydigan xolda sug‘oriladi. Sug‘orish chuqurligi 20 sm.gacha.