1–jadvalda bank risklarini boshqarish jarayonining vazifalarini belgilovchi to‘rtta asosiy bosqichi ko‘rsatilgan

3.  Bozor  dastaklaridan  samarali  foydalanish  (bozor  intizomi).  Bu  komponent  yuqoridagi 
ikkita  komponentni  to‘ldiradi,  shuningdek  bozor  intizomining  mustahkamlanishiga  imkon 
yaratadi.  Buning  uchun  banklar  tomonidan  o‘z  faoliyatiga  taalluqli  axborotlarni  oshkor  etishga 
bir qator talablar belgilangan.  
 
Bazel  II  talablari  kapitalni  banklar  faoliyatida  yuzaga  keladigan  risklar  turlarining 
kengaytirilgan  shkalasi  bo‘yicha  xisob-kitob  qilishni  taklif  etadi.  YA’ni  Bazel  qo‘mitasi  taklif 
qilingan  risk  turlarini  uchta  yirik  toifaga  ajratdi:  kredit  riski,  bozor  riski  va  operatsion  riskga. 
Bundan  tashqari  nazorat  funksiyalari  risklarni  tijorat  banklari  tomonidan  ichki  uslub  asosida 
nazorat qilish, ma’lumotlarning shaffofligi va bozor intizomi nuqtai nazaridan o‘zgartirildi.  
Bazel  qo‘mitasi  tijorat  banklari  faoliyatida  yuzaga  keladigan  kredit  risklarini  qarzdor  yoki 
kontragent  tomonidan  o‘z  majburiyatlarini  kelishilgan  shartlarga  muvofiq  bajara  olmaslik 
extimoli  deb  baxolaydi.  Majburiyatlarni  bajara  olish  qobiliyati  qarzdorning  moliyaviy  xolatiga 
                                                           
9
 «Бозор, пул ва кредит» журнали, 2007йил, 9 сентябрь, 27-29 бетлар. 

 

29 
bog‘liq.  Mijozning  kredit  qobiliyatini  va  kelajakda  kredit  bo‘yicha  foiz  to‘lovlarini  amalga 
oshirish  qobiliyatini  baxolash  uchun  bank  mijozning  axvoli,  xususan  oylik  pul  oqimlari 
(daromad va xarajatlari) to‘g‘risida axborotlarini olish imkoniyatiga ega bo‘lishi lozim.  
SHuni  hisobga  olgan  holda,  banklarda  kredit  risklari  bo‘yicha  aniq  ma’lumotlarning  etarli 
emasligi  bank  aktivlari  sifatini  baholashda  qiyinchilik  tug‘diradi,  bu  esa  kutiladigan  zararlarga 
qarshi zaxiralarni shakllantirish uchun qo‘shimcha mablag‘larga ehtiyoj uyg‘otadi. Bank kapitali 
esa ko‘zda tutilmagan zararlar uchun himoya vazifasini o‘taydi.  
Bazel  qo‘mitasi  bozor  riskini  bozor  baholarining  tebranishiga  asoslangan  bank  balansi  va 
balansdan  tashqari  moddalari  bo‘yicha  yo‘qotish  riski  deb  ta’riflaydi.