|
13– билет
1.Мутолаатавсифи (характеристкаси)ни тузиш.
O ‘qish xarakteristikasi maxsus usul b o ‘lib, kitobxon formulari
asosida tuziladi. O ‘qish xarakteristikasida kitobxon haqida u m u
miy m a ’lum otlar, o ‘qilgan kitoblarning um um iy m iqdori va
xarakteri, eng ko‘p o ‘qigan mavzulari va mualliflari ajratib k o ‘r-
satiladi. O ‘qish tavsifida kitobxonning o ‘qish xarakteri — m un-
tazamligiga, ketma-ketligiga, mavzularning izchilligiga, h ar to-
monlamaligiga e ’tiborni qaratish lozim.
Shunga ko‘ra, kitobxon haqida xulosada t o ‘liq va tahliliy fikr
berilishi, kitobxon bilan kelgusi ish rejasi k o ‘rsatilishi zarur. Bu
o ‘qish tavsifi kitobxonning keyingi kitobxonlik faoliyatini maqsadli
tashkil etishga, kitobxonning m untazam o ‘qishini, mustaqil bilim
olishini, o ‘qish jarayonini, ijodiy jarayonining turini tashkil etishga
yordam beradi. Buning u ch u n alohida e ’tiborni talab etadigan
kitobxonlar tanlab olinadi. Ba’zi kutubxonalarda analitik (tahliliy)
kitobxon form ulari ayrim kitobxonlar u c h u n yuritiladi. Bu
murakkab, k o ‘p vaqtni talab etadigan ish. Form ularda har bir
sahifaga alohida bilim sohalari, mavzular olinadi, kitobxonning
o ‘qib borayotgan adabiyotlari unga alohida yozib boriladi. M a’lum
bir m uddatda ular umumlashtirilib, solishtirilib boriladi.
Faqatgina kitobxonlar formula.rla.rini tahlil qilishdan olingan
xulosa kitobxon qiziqishini t o ‘la ifodalay olmaydi. Kitobxon
kutubxonada y o ‘q kitobni so ‘ragan b o ‘lishi, o ‘rniga boshqa ki
tobni olgan b o ‘lishi, kitobni tasodifan tanlagan b o ‘lishi, o ‘rtog‘i
yoki boshqa bir kitobxon maslahati bilan olgan kitobni o ‘qidimi,
y o ‘qmi, uning m azm uni yoqqan-yoqmaganligini aniqlash qiyin.
B a’zida kitobxonlar boshqa kutubxonadan ham , tanish-bilishla-
ridan ham kitoblarni olib o ‘qiydilar. Bular esa aynan shu for
mularda aks etmaydi.
O ‘qish tavsifi haqiqiy ahvolga mos kelishi va t o ‘la ham da aniq
b o ‘lishi u ch u n kuzatish, suhbat usuli yordam idan foydalanish
zarur. Bunda b arch a olingan m a ’lum otlarni taqqoslash im koni
paydo b o ‘ladi.
A KM , A RM va kutubxona statistikasi m a ’lum otlarini tahlil
qilish ham maxsus usul b o ‘lib, asosan, axborot-kutubxona muas-
sasalarida qo‘llaniladi.
AKMlarning har bir b o ‘limida kundalik tutiladi. Kundalikdagi
m a’lumotlar asosida kunlik, oylik, choraklik, yarim yillik, bir yillik
hisobotlar tuziladi. U nda yangi kitobxonlar haqidagi m a’lumotlar,
ularning yoshi, kasbi, mutaxassisligi, m a’lumoti, ijtimoiy kelib
chiqishi, bir kunda berilgan adabiyotlar, uning mavzusi yozib
boriladi. K un oxirida ular umumlashtiriladi, har oyning oxirida esa
oylik hisobot qilinib, undan kam va ko‘p o ‘qilgan adabiyotlar, rad
javoblar, ularning sabablari, kitobxonlar so‘roqlarining xarakteri,
dolzarb mavzularga munosabat va boshqa yo‘nalishlar aniqlanadi.
Kundalikdagi raqamlar asosida tavsiya etilishi, targ‘ib qilinishi
zarur adabiyotlar ajratib olinadi, qaysi dolzarb mavzularga kitob
xonlar e ’tiborini qaratish lozimligi aniqlanadi. M asalan, milliy
qadriyatlar, vatanparvarlik, o ‘lkaga, mehnatsevarlik, m a ’naviy
dunyoqarashni boyitishga oid adabiyotlarning o ‘qilish darajasi va
unga oid tadbirlar rejasini belgilab olish kerak b o ‘lishi m um kin.
Bunda kitobxonlarga tarqatiladigan anketa savollari katta yor
dam beradi. O ‘zbekiston M K da o ‘tkazilgan anketa javoblari na-
tijasiga k o ‘ra, kitobxonlar u ch u n eng zarur b o ‘lgan axborot
mahsulotlari guruhlashtirib olindi. Bibliografik axborot mah-
sulotlariga talab 3 % ni tashkil etsa, yangi adabiyotlar 36 % ni,
aniq hujjatlar esa 9 % ni tashkil etadi, keyingi o ‘rinda to r mavzuga
oid talablar 18 % ni, faktografik axborot 7,8 % ni tashkil etadi.
2.Кутубхона бошқаруви (менеджменти) тушунчаси.
Бошқарув –жамият ҳаётининг мухим шартларидан биридир. Одамларнинг биргаликдаги фаолиятини ишлаб чиқариш корхоналарига, турли муассасалар жамоасига, бошқарув органларига бирлаштирмасдан ташкил этиш мумкин эмас. Ҳар қандай моддий ва маънавий ишлаб чиқариш, ҳизмат кўрсатиш сохаси маълум бир ташкиллаштириш, қонун-қоидалар, меҳнат тақсимоти, одамни жамоадаги ўрни ва вазифасини белгилашсиз амалга ошириб бўлмайди. Буларни барчаси бошқарув орқали амалга оширилади. Мана шунинг учун ҳам ҳар қандай давлатда махсус жамоатчилик институтлари ва бошқарув органлари ташкил этиладики, улар жамиятга, ҳалқ хўжалигини турли сохаларига, меҳнат жамоаларига мақсадга ёъналтирилган харакатни амалга оширадилар.
Do'stlaringiz bilan baham: |
