198-guruh talabasi Ibragimova Mubinaning Turkiy tillar qiyosiy-tarixiy grammatikasi fanidan ‘Mustaqil ishi’

198-guruh talabasi Ibragimova Mubinaning Turkiy tillar qiyosiy-tarixiy grammatikasi fanidan ‘Mustaqil ishi’

MAVZU:

TURKIY TILLAR MORFOLOGIYASI

Qirg'iz tilidagi mo'g'ul tili bilan umumiy bo'lgan qo'shimchalari.

• -Iqa
• -ol
• -l
• -loq
• -mol

Misollar:

• kalqa "eshik”
• tomdqa “yurish”
• yasalqa “bezak”
• tabilqa “topilma”
• takol “topshiriqni bajaruvchi shaxs”

Tuva tilidagi mo'g'ul tili bilan mushtarak bo’lgan qo'shimchalar:

Qo`shimchalar

-I

- Iqa

- Ida

- mal

- duvar

- aduqar

• Misollar
• savvarilqa ‘‘poliz”
• curulqa “chizish”
• cilda “yig'im-terim”
• qazimal “qazilma”
• tiaduvar "birinchi”
• dortduqar “to'rtinchi
• onduqar "o'ninchi”

Oltoy tillari qarindoshligiga oid fikrlar quyidagicha umumlashtirilgan

• Turkiy- mo'g'ul-tungus-m anchjur tillaridagi aloqadorlik morfologiyaning barcha bo'limlarida kuzatiladi: masalan, -(i)d ko‘plik qo'shimchasi: torin (ot)- torid (otlar), valyaqip (shahar) — valyad (shaharlar); noxor (o'rtoq) - noxod (o'rtoqlar); tuyal (buzoq)- tuyad (buzoqlar)
• Aniq morfologik o'xshashliklar tahlili turkum o'g'ul-tungus-manchjur tillariga xos qadimiy shakllarni tiklash imkonini beradi. Tillardagi parallellik morfologik elementlarning bir tildan ikkinchi tilga o'tishi natijasida yuzaga kelgan.
• Tillarning chatishuvi va o ‘zaro aloqasida uch nuqtayi nazar farqlanadi. Birinchi qarash tarafdorlari (A.Shleyxer. M.Myuller, qisman A.Meye) bir til tizimining bir qancha tizimlardan iborat ekanligini istisno qilgan holda, tillar chatishuvini inkor etadilar

Agglyutinativ tillarga mansub turkiy tillarning morfologik xususiyati quyidagi jihatlarda namoyon bo'ladi.

• So'z doimo o'zakdan boshlanadi.
• O'zak, asosan, o'zgarmasdir. Aksariyat hollarda o'zakdan keyin qo'shilgan har qanday affiks o'zakni fonetik jihatdan o'zgartirmaydi.
• So'z shakllari, asosan, affikslar vositasida hosil qilinadi
• So'z shakllari hosil qilishda supplitiv shakllar ishtirok etmaydi, ya’ni bir so'zning turli shakllari faqat bir o'zakdan hosil qilinadi
• O 'zak va affiks orasidagi chegara