1800-Barbary sohili qaroqchilarining savdoga aralashuvi

1800-Barbary sohili qaroqchilarining savdoga aralashuvi.

Amerika inqilobidan so'ng, Amerika Qo'shma Shtatlari dendiz floti bir qator muammolariga duch keldi. Bu muammolar tufayli Britaniya, Fransiya va qaroqchilar Amerika savdo kemalariga taxdid sola boshlagandi. AQSh kuchli dengiz floti kemalariga ega bo’lmaganligi sababli 18- asrda qaroqchilarining sevimli nishoniga aylanishiga olib keldi. Barbary yoki korsairlar deb nomlanuvchi qaroqchilar Britaniya davlati tomonidan qo’llab-quvvatlangan dastlabki terrorchilar bo’ldi. Ularning shaxsiy portlari “Barbary sohillari” va Usmonlilar qo’li ostida bo’lgan Tunis, Jazoir Afrika portlari va O’trayer dengizidagi Tripoli portidan iborat bo’lgan. Garchi portlarda tashiladigan yuklarga bo’lgan bosqinlari iqtsodiy jihatdan ahamiyatli bo’lsada, ularning asosiy maqsadi Xristian qullarni asirga olib Afrikadagi Islom bozoriga olib krish bo’lgan.

Yangi Angliya shtatlarining qaroqchilarga nisbatan noroziliklari 1974- yilda Amerika Qo’shma Shtatlari Harabiy- dengiz kuchlarining yaratilishiga olib keldi. Bundan tashqari bitimlar va o’rnatilgan tartib orqali, Amerika qo’lga olingan kemalar va ularning ekipajlari uchun mahalliy hokimiyatga soliq to’lash siyosatini qabul qildi. O’tgan 1800-yilda bu to’lovlar Amerika hukumating yillik xarajatlarining 20% ini tashkil etdi. Kemalarning va tovarlarning yo’qolishi birqancha muammolarni keltirib chiqardi shuningdek, Amerika savdo kompaniyalarining qiymati va amerikaliklar uchun sug’urta stavkalarining ko’tarilish kemalar va yuk tashish sanoatiga zarar yetkaza boshladi. Amerika Qo’shma Shtatlari yuk tashish va savdoning iqtisodiy tomonlama omon qolishi, faqat bir nechata yosh ishlab chiqarish firmalariga bog’liq bo’lib qoldi.

Barbary qaroqchilari 16-asrdan to 19-asrgacha milliondan ortiq qullar va minglab kemalani asirga oldi. Asrlar mobaynida shartnomalar va Britaniya dengiz floti kuchlari bilan himoyalangan Britaniya kemalari bu qaroqchilar bilan ko'plab boshqa mamlakatlarning kemalariga qaraganda kamroq muammoga duch kelishgan. Amerika koloniyalarining savdo kemalari Amerika inqilobigacha Britaniya himoyasidan foydalangan va shu sababli qaroqchilar Amerika kemalariga bemalol hujum qilgan. Barbary qaroqchilari O’rtayer dengizini nazorat qilish bilan bir qatorda Yevropa va Afrikaning Atlantika qirg’oqlari va hatto Amerikadan G'arbiy Hindiston yuk tashish yo'llarigacha bostirib kirishdi. Barbary qaroqchi kemalari qo'lga tushmaslik uchun ko'pincha britaniya kemalari sifatida namoyon bo'lishar edi, negaki ular Briyaniya tomonidan qo’llab-quvvatlanardi.

Yangi Angliyaning yuk tashish bilan shug’ullanadigan firmalari Kongressni qo'lga olingan dengizchilarni ozod qilish uchun to'lov va o'lpon to'lashga majbur qildi, lekin bu kompaniyalar sug'urta xarajatlarini oshirib, kemalarini va yuklarini yuqori darajada yo'qotdilar. Bu vaqtda yuzaga kelgan inflyatsiya natijalari butun AQShga ta'sir qildi. 1784-yilda Kongress Marokash bilan sulh tuzdi va bu sulhga asosan ular to’lovlarni o’z vaqtida to’lashga kelishib olishdi. Biroq, bu shartnomaga barbar davlatlaridan faqat Marokashgina a’zo bo’ldi, qolgan davlatlar esa qaroqchilikni davom ettirdilar. Shartnoma Qo'shma Shtatlarga 30 ming dollarga tushdi va uzoq muddat davomida mamlakatga juda kam daromad keltirdi. Davlat kotibi Thomas Jefferson Fransiya va Buyuk Britaniya bilan Barbary qaroqchilariga qarshi turish uchun ittifoq tuzishga harakat qildi, ammo Amerikaning kuchsiz dengiz floti ittifoqqa yetarlicha munosib taklif bildirmaganligi uchun hech qanday kelishuvga erishilmadi. Bu kelishuvga erishilmagandan so’ng Buyuk Britaniyaning ustunligi Barbary qaroqchilarining Amerika savdo-sotiq kemalariga o’z ta’sirini o’tkazishi bo’ldi.

Amerika va Marokash o’rtasidagi umumiy bitimida Marokash tez-tez qoidalarga rioya qilmaslikni boshladi. 1793-yildan 1794-yilgacha 11 tadan ko’p AQSH kemalari va 200 dan oshiq dengizchilar qo’lga olingan edi. Bu holatda Kongress Marokashdan $642,000 tovon puli to’lashni talab qildi va har yil $21,000 soliq to’lashga shart qo’ydi. Federal hukumatning xarajatlarining oshganligi xalq orasida ko’plab noroziliklar keltirib chiqardi. 1794-yilda Kongress Barbary qaroqchilariga qarshi turish uchun harbiy-dengiz aktini qabul qildi. To’lovlar va harbiy xarajatlarning oshishi hukumatni keragidan ortiq harob qildi, bu vaziyatda Aleksandr Hamilton qurilish ishlari va davlat ahvolini barqarorlashtirish uchun $80 mln qarz kiritish ustida harakatlar olib borayotgandi. Iqtisodiy xarajatlardan tashqari, qaroqchilik Amerika dengiz sohillarida yashaydigan aholini hukummatdan doimiy ravishda yordan so’rashga majbur qilgan.