18-mavzu. Trendlarni ekstrapolyatsiya usuli

Oylar
Ishsizlik darajasi,	Eksponentsial tortilgan o’rtacha,		O'rtacha nisbiy xato hisobi,
	I hisobi	II hisobi	I hisobi		II hisobi
Yanvar	2,99	2,21	2,99	26,09		0
Fevral	2,66	2,37	2,99	10,90		12,41
Mart	2,63	2,43	2,92	7,60		11,03
Aprel	2,56	2,47	2,86	3,52		11,72
May	2,40	2,49	2,80	3,75		16,67
Iyun	2,22	2,47	2,72	11,26		22,52
Iyul	1,97	2,42	2,62	22,84		32,99
Avgust	1,72	2,33	2,49	35,47		44,77
Sentyabr	1,56	2,21	2,34	41,67		50
Oktyabr	1,42	2,08	2,18	46,48		53,52
Jami:				209,58	255,63
Noyabr oyiga prognoz		1,95	2,03

5) o'rtacha nisbiy xatoni quyidagi formula bo'yicha hisoblaymiz:

bu erda – o’rganilayotgan hodisaning haqiqiy qiymati, – o’rganilayotgan hodisaning hisoblangan qiymati, - vaqtli qatoridagi darajalar soni;
Prognozning aniqligini baholash uchun o'rtacha nisbiy xatoliklarning talqin qilinishi quyidagi jadvalda keltirilgan:
Jadval
O'rtacha nisbiy xato qiymatlarini talqin qilish

O'rtacha nisbiy xato ( ), %	Talqini
< 10	Prognoz aniqligi yuqori
10 – 20	Aniqlik yaxshi
20 – 50	Aniqlik qoniqarli
> 50	Aniqlik qoniqarsiz

I usul:

II usul:

Ikkala holatda ham prognozning aniqligi qoniqarli, chunki o'rtacha nisbiy xatolik 20-50% gacha bo’lgan oraliqqa tushmoqda.
Ushbu muammoni sirg’aluvchi o'rtacha va eng kichik kvadratchalar usullari yordamida echib, xulosa chiqaramiz.

3. Eng kichik kvadratlar usuli

Yanvar	Fevral	Mart	Aprel	May	Iyun	Iyul	Avgust	Sentyabr	Oktyabr
2,99	2,66	2,63	2,56	2,40	2,22	1,97	1,72	1,56	1,42

Vaqtning shartli belgilanishini prognoz qilinayotgan bazaning davrlarini ketma-ket raqamlash orqali ifodalaymiz (3-ustun). 4 va 5-ustunlarni hisoblab olamiz. qiymat

formula bo'yicha aniqlanadi, bu erda - prognoz davri; - prognoz qilingan ko'rsatkich; va - koeffitsientlar; - vaqtning shartli belgisidir.

va koeffitsientlari quyidagi formulalar bilan aniqlanadi:

Oylar	Ishsizlik darajasi, , %	Vaqtning shartli belgilanishi,
Yanvar	2,99	1	2,99	1	2,98	0,33
Fevral	2,66	2	5,32	4	2,81	5,64
Mart	2,63	3	7,89	9	2,64	0,38
Aprel	2,56	4	10,24	16	2,47	3,52
May	2,40	5	12	25	2,3	4,17
Iyun	2,22	6	13,32	36	2,13	4,05
Iyul	1,97	7	13,79	49	1,96	0,51
Avgust	1,72	8	13,76	64	1,79	4,07
Sentyabr	1,56	9	14,04	81	1,62	3,85
Oktyabr	1,42	10	14,2	100	1,45	2,11
	22,13	55	107,55	385		28,63
	2,213	5,5	10,755	38,5

Demak, modelimiz:

O'rtacha nisbiy xatoni quyidagi formula bo'yicha hisoblaymiz:

bu erda – o’rganilayotgan hodisaning haqiqiy qiymati, – o’rganilayotgan hodisaning hisoblangan qiymati, - vaqtli qatoridagi darajalar soni;

Ya’ni prognozning aniqlik darajasi yuqori.