18-mavzu. Tashqi iqtisodiy faoliyat statistikasi tаshqi iqtisоdiy fаоliyat stаtistikаsining mаzmuni vа mаqsаdi

Birinchidan, xalqaro savdo tarkibida xom ashyo, yonilg’i, oziq-ovqat mahsulotlarining hissasi kamaymoqda. Ilm talab sohalarining mahsulotlari va xizmatlarining hissasi esa ortib bormoqda. Birgina «Nou-xau» savdosining xalqaro savdo oborotidagi salmog’i 10 foizga yaqinlashdi.
Ikkinchidan, tayyor mahsulotlar va xizmatlar bozoridagi o’rinlar nisbati o’zgarmoqda. Jahon yalpi eksportida AQSh hissasining pasayishi va aksincha, Yaponiya, Germaniya, yangi industrial davlatlar hamda ayrim rivojlanayotgan davlatlar hissalarining ortib borishida namoyon bo’lmoqda.
O’zbekistonning tashqi savdo oboroti 2003 yilda 6,7 mlrd. AQSh dollarini tashkil etib, 2002 yilga nisbatan 17,3 %ga ko’paydi.
Ishlab chiqarishning xalqaro kooperatsiyalashuvi xalqaro mehnat taqsimotining asosiy rivojlanish yo’nalishlaridan hisoblanadi. Bunday kooperatsiyaning asosi bo’lib ishlab chiqarish kuchlarining o’sish darajasi va mamlakat ichida yoki tashqarisida bo’lishidan qat’iy nazar alohida korxonalar o’rtasida barqaror xo’jalik aloqalarining shakllanishidir.
Xalqaro iqtisodiy aloqalarda davlatlararo kapital migratsiyasi, uni taqsimlash barqaror o’sishni faol omili bo’lib xizmat qiladi. Iqtisod baynalmilallashgan sari kapital faoliyati milliy doiradan chiqib xalqaro mazmun kasb etadi. Mamlakatlararo kapital eksporti yuz beradi.
Pul jamg’armalarining investitsiyalarga aylanishi kapitalning xalqaro miqyosdagi migratsiyasini anglatadi. Bu migratsiya quyidagi shakllarda bo’lishi mumkin:

• 
  pul mablag’lari, maqsadli bank omonotlari, paylar, aktsiyalar, sug’urta guvohnomalari va boshqa qimmatli qog’ozlar;
  
• 
  harakatlanuvchi asosiy kapitallar, shu jumladan texnologiyalar;
  
• 
  mualliflik huquqlari va boshqa intellektual boyliklar.
  

Xalqaro miqyosda kapital ortidan ish kuchi ham harakatga keladi. Ish kuchining dunyo uzra ko’chib yurishi ish kuchining xalqaro migratsiyasi deyiladi. Migratsiya oqimi ish kuchi ortiqcha bo’lgan mamlakatlardan unga talab bor mamlakatlar tomon yo’nalgan bo’ladi. U kishilarni bir mamlakatdan boshqasiga ishlab kelish uchun yoki tamomila o’sha erda qolish uchun ko’chib borishni bildiradi. Migratsiya muntazam tus olib, jahon ish kuchi bozorini shakllantirgan.