18-мавзу: хорижий мамлакатлар конституциялари конституция таърифи

Конституциянинг функциялари: юридик, ижтимоий сиёсий ва мафкуравий.

Маълумки, конституциянинг биринчи функцияси юридик функциядир. Юқорида таъкидлаб ўтганимиздек, Конституция асосий қонундир. У давлат ҳуқуқининг асосий манбаси, ижтимоий муносабатларининг ҳуқуқий тартибга солиш тизими пойдеворидир. У давлат ҳуқуқ тартибот асосидир. Конституциянинг иккинчи функцияси сиёсий функциядир. Конституция давлат қурилишини давлатнинг алоҳида фуқаролар уларнинг гуруҳлари ва умуман жамият билан муносабатларини белгилаб жамиятнинг сиёсий тизимининг ҳуқуқий асоси бўлиб хизмат қилиши унинг сиёсий функцияни адо этишдан далолат беради. Барча сиёсий кучлар, турли партиялар ва ҳаракатлар Крнституцияда белгилаб берилган қоидалар асосида ўзаро ҳамкорлик ва рақобат қиладилар ва курашадилар ва давлат ҳокимиятидан фойдаланадилар. Албатта, бу қоидалар Конституцияга реал ҳаёт воқеликларга биноан киритилади, аммо аввал Конституцияда белгилаб қўйилиб, сўнгра ҳаётга татбиқ этиладиган ҳоллар ҳам учраб туради. Конституция ислоҳоти сайлов тизимини ўзгартириб юборадиган ҳолатларни бунга мисол қилиб, келтириш мумкин.

Конституциянинг сиёсий фнукциясининг амалга оширилиши давлатнинг сиёсий яхлитлигини таъминлайди.
Конституциянинг учинчи функцияси унинг идеалогик яъни мафкуравий функциясидир. Конституция энг обрў эътиборли қонун сифатида жамиятдаги умум тан олинган қадриятларга яъни инсон ҳуқуқлари, мулк, демократия, оила ва баъзан худога эътиқод иймон каби қадриятларга мурожаат этади. Бу қадриятлар, кейин жорий қонунларда, суд амалиётида конституциявий назорат органлари фаолиятида инобатга олинади ва тасдиқланади.
Хорижий мамлакатлар конституцияларида мустаҳкамлаб қўйилган мафкуравий (идеологик қоидаларга эътиборр берадиган бўлсак, қўйидагиларга амин бўламиз:
“Давлат оилани жамиятни бирлаштирувчи асос ва табиий илк манба сифатида, шунингдек, ҳар қандай позитив ҳуқуқлардан устувор бўлган ажралмас ва даҳлсиз ҳуқуқларга эга бўлган ахлоқий институт сифатида тан олади” (Ирландия Конституцияси, 41-модда, 1-қисм).
“Давлат инсоннинг онгли мавжудот сифатида ҳар қандай позитив ҳуқуқлар билан бир қаторда хусусий мулк ҳуқуқига эгалигини тан олади” (Ирландия Конституциясининг 43 моддаси, 1 қисм, 1 банд).

5.