18-Mavzu: Delphi dasturlash tilida obyektlar haqida

18-Mavzu: Delphi dasturlash tilida obyektlar haqida

1. Delphi interfeysi quyidagi bo‘limlardan iborat:

1. Sarlavha satri.
2. Asosiy menyu.
3. Jihozlar paneli.
4 . Boshqarish obyektlari (komponentalar) panellari.
5. Boshqarish obyektlari brauzeri.
6. Boshqarish obyektlari (obyektlar) inspektori.
7. Yaratilayotgan
ilova oynasi (forma).
8. Yaratilayotgan
ilova kodi.
Delphi muhiti
oynasining sarlavha satri
standart ko‘rinishga ega
bo‘lib, unda ilovaning nomi, unda yaratilayotgan loyiha nomi va oynani yashirish, o‘lchovini o‘zgartirish va uni yopish uchun xizmat qiladigan uchta tugma joylashgan.
2. Delphining asosiy menyusi 11 ta bo‘limdan iborat bo‘lib, ular
quyidagilardir:
1. File (Fayl).
2. Edit (Tahrirlash).
3. Search (Qidiruv).
4. View (Ko‘rinish).
5. Project (Loyiha).
6. Run (ishga tushirish).
7. Component (Boshqarish obyektlari).
8. Database (Ma’lumotlar ombori).
9. Tools (Jihozlar).
10. Window (Oynalar).
11. Help (Yordam).
3. Delphi Uskunalar paneli va obyekt (komponenta)lar paneli.
Uskunalar panelida ko‘p ishlatiladigan buyruqlarning tugmalari joylashgan
bo‘lib, bu ularni asosiy menyuga kirmasdan ishlatish imkonini beradi.
Jihozlar panelida o‘ndan ortiq tugmalar bo‘lib, ularga yangilarini qo‘shish,
ba’zilarini olib tashlash mumkin.
Komponenta deb yaratilayotgan ilovaga joylash uchun mo‘ljallangan
turli boshqarish elementlari (obyektlar)ga aytiladi. Vizual dasturlash shu
boshqarish elementlarini ilova oynasiga joylash va uning xossalarini
o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi. Delphida yuzlab boshqarish
elementlari bo‘lib, ular yigirmadan ortiq komponentalar paneliga joylab
chiqilgan.
4. Delphi oynalari. Delphi ning asosiy oynasidan tashqari yana bir
qator oynalari bo‘lib, ularning asosiy oyna ichida joylashishini o‘zgartirish,
ularni yashirish, ekranga chiqarish, o‘lchamlarini o‘zgartirish mumkin. Bu
oynalardan birinchi forma oynasi deb ataladi va unda yaratilayotgan
ilovaning asosiy oynasining ko‘rinishi aks etadi. Bu oynaning o‘lchamlarini
o‘zgartirish bilan yaratilayotgan ilova oynasining o‘lchamlarini o‘zgartirish
mumkin. Unga komponentalar panelidan kerakli komponentalarni
sichqoncha yordamida sudrab o‘tkaziladi va ularning o‘zaro joylashishi
rejalashtiriladi. Bu oynani yangi ilova oynasi yoki sodda qilib ilova oynasi
deb ataymiz. U bilan ishlash uning o‘lchamlarini o‘zgartirish, unga yangi
boshqarish elementlarini joylash va bu elementlarning joylashishini
o‘zgartirishdan iborat bo‘ladi.


Amaliy ish:
Mavzu yuzasida savol va topshiriqlar:
1. Delphi komponentalar panellarida nimalar joylashgan?
2. Delphi ilova oynasi qanday vazifa bajaradi?
3. Delphi ilovalari Pascaldagi dasturlardan nimasi bilan farq qiladi?
4. Turbo Pascal da standart funksiya va protsedura qatnashgan ikkita
dastur tuzing.
5. Turbo Pascal da yangi funksiya va protsedura qatnashgan ikkita
dastur tuzing.
Darsga yakun yasash:
O’quvchilarni olgan bilimlari hamda qilgan ishlarini nazorat qilib baholash, ularni yo’l qo’ygan kamchiliklarini to’g’irlash.


Uyga vazifa berish:

1. Delphi interfeysi bo‘limlarini yozib oling.
2. Delphi asosiy menyusi bo‘limlarini yozib oling.