17-Mavzu: Stabilizatorlar. Reja: Stabilizator haqida umumiy tushuncha

17.2. Tok va kuchlanish stabilizatorlari. 
Stabilizatorlarni vazifasi avtomatik ravishda u yoki bu parametrni o‘zgarmas qilib ushlab 
turishdir. Ko‘pincha elektrik qurilmalardagi avtomatik tizimlarni ijrochi qurilmalarini meyorida 
ishlashi uchun manbaa kuchlanishini o‘zgarmas qilib ushlab turish talab qilinadi, gidravlik va 
pnevmatik tizimlarda esa suyuqlik va xavo bosimini bunday ushlab bo‘lmaydi. Bu miqdorlarni 
o‘zgarishi ijrochi qurilmalarni soxta ishlab ketishiga sabab bo‘lishi mumkin. Ularni belgilangan 
chegarada ushlab turish uchun stabilizatorlardan foydalaniladi.
Yuklama qarshiligining va tarmoq kuchlanishi ma’lum chegarada o‘zgartirganda 
yuklamadagi kuchlanishni berilgan aniqlikda ushlab turuvchi qurilmaga 
kuchlanish stabilizatori
 
– deb ataladi. 
ном
чик
чик
ном
кирр
кир
U
U
U
U
К



bunda

U
kir
= U
kir max

U
kir min 
; 

U
chik
= U
chik max

U
chik min 
bu erda U
kir
, U
chik
-stabilizatorni kirishdagi va chiqishdagi nominal 
kuchlanishlari. U
chik max 
U
kir max
-maksimal va minimal kuchlanishlar
Stabilizatorlar ishlash prinsipi bo’yicha ikki xil bo‘ladi. 
1.Parametrik; 2.Kompensatsion; 

---

2 
17.3. Parametrik va kompensatsion stabilizatorlar. 
Parametrik stabilizatorlar tuzishda nochiziqli statik harakteristikali elementlardan 
foydalaniladi. Bunday stabilizatorlar xam o‘zgarmas, xam o‘zgaruvchan tok zanjirida ishlay 
oladi. Nochiqli xarakteristikali elementlarga aktiv nochiziqli qarshiliklar; baretterlar, 
termistorlar, stabilovoltlar, yarim o‘tkazgichli diod stabilizator, yarimo‘tkazgichli 
termoqarshiliklar va reaktiv nochiziqli qarshiliklar, to‘yingan ferromagnit o‘zakli drossellar 
xamda nochiziq dielektrikli kondensatorlar (varikondalar) kiradi. 
Baretter – ichiga vodorod to‘lg‘azilib toza temirdan sim joylashtirilgan shisha idishdir. 
Ular asosan tokni stabillash uchun ishlatiladi. Baretterni volt-amper xarakteristikasi 37-rasmda 
ko‘rsatilgan.