|
To`sqich holatini boshqarish
tizimi
Avtomatik rostlash tizimining ijro mexanizmi deb rostlovchi
qurilmani uzatilayotgan signalga muvofiq harakatga keltiruvchi
moslamaga aytiladi. Rostlovchi qurilma vazifasini drossellar,
to`sqichlar, klapanlar, shiberlar bajaradi.
Xo`jaliklararo sug‘orish tizimini avtomatlashtirish masalalari
suvni tortish va tarqatish jarayonlarini boshqarish va nazorat
qilishning ikki xil sxemasi asosida bajariladi.
Birinchi sxema bo`yicha tizimning xo`jaliklararo qismidagi barcha
rostlanuvchi qurilma va inshoatlarda markazlashgan boshqaruv nazorat
va hisobga olish masalalari asosan joylarda insonlar ishtirokisiz amalga
oshirilishi ko`zda tutiladi. Buning uchun suv ko`tarish inshoatlari va
uskunalarining barcha rostlanuvchi qismlari datchiklar va birlamchi
o`lchov asboblari bilan ta‘minlanadi, ular yordamida olingan rostlanuvchi
kattaliklar dispetcher punktiga uzatiladi. To`sqichlarni markazlashgan
ravishda boshqarish uchun ijro mexanizmlaridan foydalaniladi. Bunday
sxemada dispetcherlik punkti orqali bevosita barcha rostlanuvchi
inshoatlar boshqariladi.
Ko`rsatuvchi asboblar suv tarqatish jarayonini nazorat qiladi va
unda boshqaruvni yengillashtiruvchi turli texnik vositalardan
foydalanish
imkoniyati
mavjud
(hisoblash
texnikasi,
kompyuterlashtirish).
Ikkinchi sxema bo`yicha barcha rostlanuvchi qurilmalar (suv
tortish, suv tarqatish, to`suvchi va boshqalar) belgilangan ish
tartibini avtomatik ravishda rostlash maqsadida avtomatik
rostlagichlar bilan ta‘minlanadi. Bu sxema birinchisiga qaraganda
takomillashtirilgan, boshqaruv obektini doimo nazorat qilish shart
emas.
Gidrotexnika inshootlarini avtomatlashtirish
Suv tarqatishning rostlovchi gidrotexnik inshootlarining gidromeliorativ
tizimlari kanallarning ish rejimlarini iste‘molchiga uzatiluvchi suv sarfini
rostlashda qo`llaniladi. Suv oluvchi bosh inshoot sug‘orish tarmog‘iga suv
olishni rostlab turish uchun xizmat qiladi. Suv olish inshooti o`zi oqadigan va
nasos orqali bo`ladi. Tarmoqdagi inshootlar kanallardagi suv sarfi va sathini
hamda quvurlardagi bosimni murakkab relef sharoitida, tarmoqning ayrim
elementlari bir-biriga tutashishivida, suv chiqarishni rostlash uchun xizmat
qiladi.
Tarmoqdagi to`suvchi inshootlar magistral kanal bo`limlarida kerakli
sathni ta‘minlash va pastki tarmoqlarga suvni belgilangan aniqlikda yetkazib
berishni amalga oshiradi.
Suvni bo`lib beruvchi inshootlar ularga berilgan suvni belgilangan
miqdorda ajratib bir necha kanallarga bo`lib beradi.
Suvni to`kish inshootlari kanallarda suv ko`payib ketganda ortiqcha
suvni chiqarib tashlash yoki sug‘orish tarmog‘ini to`liq bo`shatish uchun
qo`llaniladi.
Tekis to`siqli gidrotexnik inshootlar xozirgi kunda keng tarqalgan.
Shu bilan birga turli ko`rinishlarga ega bo`lgan to`sqichlar ham qo`llab
kelinyapti. To`sqichlarni tanlash asosan ularning asosiy tavsifnomalari
orqali amalga oshiriladi.
Avtomatlashtirilgan tizimlardagi to`sqichlar mahsus rostlash
xususiyatiga ega bo`lishi va ekspluatatsiya sharoitlariga javob
berishi kerak. Avtomatlashtirilgan to`sqich eng avvalo yuqori
ishonchlilikka ega bo`lishi shart. Ularda masofadan boshqariluvchi
ko`tarish
mexanizmlari
telemexanik
boshqaruv,
telenazorat,
teleo`lchov vositalari bilan ta‘minlanishida zarur suvni hisobga olish
uchun datchiklar va nazorat o`lchov asboblari o`rnatiladi.
Gidro melioratsiya tizimlarida 2 m/s gacha ish unumdorligiga ega
bo`lgan tekis to`sqichlar keng tarqalgan.
Lekin bunday to`sqichlarni elektirlashgan ko`tarma mexanizmlar
bilan dispetcher boshqaruvi sharoitida qo`llash ularni yetarli darajada
ishonchli emasligini ko`rsatadi. Buning sababi qurilishda montaj ishlarini
olib borishda mexanizmlarga chetga chiqishlar yuzaga keladi. Bundan
tashqari pazlarga turli suzuvchi predmetlar kirib qolishi ham ularning
to`xtab qolishiga olib kelishi mumkiin.
Ish sharoitiga ko`ra sirpanuvchi to`sqichlar yuqori ishonchlilikka ega
emasligi ko`rinadi. Ularning o`rniga g‘ildirakli to`sqichlarni qo`llash
mumkin, lekin bu holda ularning g‘ildiraklarini ifloslanishdan himoya
qilish zarur bo`ladi. Tayyorlash jarayoni ham murakkabroq bo`lgani
uchun qimmatroq turadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
