17 мавзу Қўшимча маърузалар (мустақил тайёрланишда ёрдам учун)

Қишлоқ хўжалик фитопатологияси Сабзавот экинларининг касалликлари

• ДУККАКЛИ ЭКИНЛАРНИНГ
• АСКОХИТОЗ КАСАЛЛИГИ
• Аскохитоз ниҳолларни сийрак қилиб қўяди, барглар вақтидан олдин қурийди ва тўкилади. Ўсимликлар ривожланишдан орқада қолади, майда, ўсиш қуввати ҳамда унувчанлиги паст бўлган ва зарарланган уруғлар ҳосил бўлади. Касаллик нўхатнинг кўк массасини гектардан 30-50 центнерга, донни 2-7 центнерга пасайтириши мумкин. Қўзғатувчининг физиологик ирқлари мавжуд; баъзи навлар аскохитозга чидамли ёки нисбатан камроқ зарарланади.

Қишлоқ хўжалик фитопатологияси Сабзавот экинларининг касалликлари

• ДУККАКЛИ ЭКИНЛАРНИНГ
• АСКОХИТОЗ КАСАЛЛИГИ
• Аскохитоз нўхатда Ўзбекистонда асосан лалмикор ерларда, баъзи минтақаларда ва мавсумларда экинни кучли зарарлайди, аммо қўзғатувчининг қайси турга мансублиги аниқ эмас. Касалликни мамлакатимизда Ascochyta pisi қўзғатиши хабар қилинган, аммо бу хабарлар нотўғри, чунки A. pisi ўриснўхатга ихтисослашган, нўхатни эса фақат Ascochyta rabiei зарарлайди.
• Аскохитозни ўриснўхат, соя, ёсмиқ ва хашаки дуккакли экинларда замбуруғнинг бир нечта бошқа турлари ҳам қўзғатади. Улар Ўзбекистонда учраши ҳақида хабарлар йўқ.

Қишлоқ хўжалик фитопатологияси Сабзавот экинларининг касалликлари

• ДУККАКЛИ ЭКИНЛАР АСКОХИТОЗ КАСАЛЛИГИНИНГ ҚЎЗҒАТУВЧИЛАРИ
• Ascochyta boltschauseri. Ловия ва мошнинг барг ва дуккаларида, камроқ ҳолларда пояси ва барг бандларида думалоқ, тўқ-сариқ-қўнғир ёки тўқ-қўнғир, баъзан концентрик шаклли доғларнинг марказларида пикнидалар ривожланади. Пикнидалар тўқима ичида жойлашган, думалоқ, диаметри 100-180 мкм, эпидермисни кенглиги 25 мкм ча бўлган оғизча (устьица) си билан ёриб чиқади. Пикноспоралар рангсиз, 2 ҳужайрали, узунчоқ-цилиндр шаклли, тўғри ёки бир томони иккинчисидан каттароқ, ҳужайра тўсиқчасидан бироз тортилган, сал эгилган, устки ва остки томонлари думалоқлашган, ўлчами 22-28х7-8 мкм.
• Ascochyta phaseolorum. Ловия ва мош баргларининг устки томонида қўнғир, ўртаси тўқ-сариқ доғларда пикнидалар ривожланади. Пикнидалар тўқима ичида жойлашган, думалоқ ёки линза шаклли, оч-қўнғир, диаметри 100 мкм ча, эпидермисни кенглиги 15 мкм ча бўлган оғизчаси билан ёриб чиқади. Пикноспоралар 2 ҳужайрали, узунчоқ-эллипсоид шаклли, бир ҳужайраси иккинчисидан каттароқ, ҳужайра септасидан бироз тортилган, ўлчами 6-10х3-4 мкм.
• Ascochyta rabiei. Нўхатнинг поя, барг ва дуккаларида, кенглиги 0,5-1 см ва ундан ҳам каттароқ бўлган, бир-бирига қўшилиб кетувчи, кулранг-қўнғир тусли доғлар, уларнинг устида пикнидалар ривожланади. Пикнидалар тўқима ичида жойлашган, думалоқ, баъзан яссилашган. Оғизчаси бўртиб чиққан, узунлиги 62-145 мкм, кенглиги 62-212 мкм (баъзан 246х336 мкм). Пикноспоралар 1, кам ҳолларда (1% дан ками) 2 ҳужайрали, цилиндр, камроқ ҳолларда эллипсоид, тухум ёки нок шаклли, устки ва остки томонлари думалоқлашган, ўлчами зарарланган ўсимлик органларида 6-16х3,4-5,6 мкм (ўртача 10,3х4,6 мкм), сунъий озуқа муҳитида кичикроқ – (9,9) 4,8-14х (4,4) 73,2-5,2 мкм.