17-ma’ruza. Kiberxavfsizlik

Tarqatilgan rad etish xizmati hujumlari
Tarqatilgan rad etish xizmati hujumlari (DDoS) - bu tajovuzkorlar 
tizimni yoki tarmoqni buzish uchun foydalanadigan kiber hujum 
turi. Ba’zan DdoS-hujumlarni amalga oshirish uchun IoT ga ulangan 
qurilmalardan foydalaniladi. 
DDoS hujumi tizimni standart aloqa protokollaridan biri orqali 
yuboradigan ko'plab ulanish so'rovlarini ortiqcha yuklaydi. 
Kiber shantajchilar pul olish uchun DDoS hujumlari tahdididan 
foydalanishlari mumkin. 
DDoS hujumiga misol qilib 2017 yilda Buyuk Britaniya Milliy 
lotereya veb-saytiga qilingan hujumni keltirish mumkin.

---

Kiberterrorizm
U moddiy ob'ektlarning shikastlanishiga, ma'lumotlarning 
buzilishiga yoki boshqa muammolarga olib kelishi mumkin.
Kiberterrorizm
- bu davlat xavfsizligiga, shaxslarga 
va jamiyatga tahdid soladigan kibermakondagi 
noqonuniy harakatlar majmuidir. 
Kiberterrorizmning asosiy maqsadi 
ijtimoiy, iqtisodiy va 
siyosiy muammolarni hal qilishga ta'sir qilish hisoblanadi.

---

Butun dunyoda narsalar internetining "aqlli" qurilmalari soni tez 
sur'atlar bilan o'sib bormoqda. Ularning barchasi terror yoki shantaj 
maqsadida maqsadli hujumlar uchun asos bo'lib xizmat qiladi -
ayniqsa, hozirgi paytda ko'plab zavod va fabrikalar ham texnik 
jarayonlarni boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarida (АСУ 
ТП) “aqlli” qurilmalardan foydalanadilar. Kiberjinoyatchilar aholini 
qo'rqitish uchun masalan, ustaxonani tugatish yoki hatto atom elektr 
stantsiyasini portlatish kabi buzg’unchiliklarni amalga oshirishi 
mumkin.
Jinoyatchilar o‘z harakatlarida zamonaviy texnologiyalarning barcha 
imkoniyatlaridan, jumladan, zamonaviy gadjetlar va dasturiy 
mahsulotlar, elektron qurilmalar, boshqa sohalardagi yutuqlar 
(mikrobiologiya va gen injeneriyasigacha)dan faol foydalanmoqda. 

---

Kiberterrorizm rasman bir shaxs yoki bir nechta
ishtirokchilardan iborat mustaqil guruhlar tomonidan
sodir etilgan harakatlar sifatida tan olinadi. 
Agar hukumatlar yoki boshqa davlat idoralari vakillari
ushbu faoliyatda ishtirok etsa, bu kiberurush
hisoblanadi.

---