17-ma’ruza elеktr maydоn oqimi

Elektr maydonning potensiali

Potensial maydonda joylashtirilgan har qanday zaryadlangan jism energiyaga ega bo’ladi. Shu energiya hisobiga zaryadni ko’chirishda maydon kuchlari ish bajaradi.

Faraz qilaylik, potensial elektr maydonining har bir nuqtasi, biror (W) funksiyasi bilan bir qiymatli aniqlansin.
(2.10)
C-boshlang’ich shartga ko’ra aniqlanadigan o’zgarmas son.
r – cheksizlikka intilsa, C-nolga teng deb shartlashib olamiz.

(2.11)
(2.11) ga sinov zaryadining elektr maydonidagi potensial energiyasi deb yuritiladi. Turli sinov zaryadi maydonning tayinli bir nuqtada har xil qiymatli W^I W^II W^III…. Wⁿ energiyaga ega bo’ladi.
(2.12)
Lekin maydonning barcha nuqtalari uchun (2.12) o’zgarmas kattalik bo’lib, elektr maydon potensiali deyiladi.
(2.13)
Birlik musbat zaryadning potensial energiyasiga son jihatidan teng kattalik elektr maydon potensiali deb ataladi.
(2.13) ni hisobga olib potensial energiya uchun:
W = q₀ (2.14)
Ish va energiyaning ekvivalentligidan foydalanib, zaryadni maydonning biror nuqtasidan boshqa nuqtasiga ko’chirishda bajarilgan ish ifodasini potensiallar ayirmasi orqali quyidagicha yozamiz:
(2.15)
Shunday qilib elektr maydonida zaryadni ko`chirishda bajarilgan ish, ko`chirilgan zaryad miqdori potensiallar ayirmasi ko’paytmasiga teng.
Yuqoridagi shartga ko’ra yoki bo’lganligidan, zaryadni maydonning tayinli bir nuqtasidan cheksizlikka ko’chirishda bajarilgan ish uchun:
(2.16)
(2.16) dan
(2.17)
Birlik musbat zaryadni elektr maydonining muayyan nuqtasida cheksizlikka ko’chirishda bajarilgan ishga son jihatidan teng kattalik elektr maydonning potensiali deb yuritiladi.
Potensialning o’lchov birligi qilib, xalqaro birliklar sistemasi (SI)da 1 Volt qabul qilingan.

Amalda Voltning karrali birliklari:
1kV = 10³ V 1 mV = 10^-3V ham ishlatiladi.