16 Áyyemgi grek etikalıq kóz-qarasları

16 Áyyemgi grek etikalıq kóz-qarasları.

Baxit haqqinda pikirler hárqiyli tariyxiy dáwirlerde hárqiyli etikaliq sistemada ózgerip otirdi.

Misali ertedegi grek etikasinda gedonizm bag`dari qáliplesip onda adamniń ómiriniń maqsetiniń sapasin kórsetip baxitqa jetiw, qapalaniw, qanaatlaniw házligine erisiw. Gedanizmge ekinshi bag`dar ilesip oni evdemonizm dep atadı. Ol adamniń basli ómirlik maqseti baxitqa talpiniw dep esaplaydı. Eger gedonizm ómirdiń maqseti qanaatlaniwg`a jetiw dep jariyalasa, evdemonizm baxitti qanaatliqtiń hámmesin óz ishine alg`an qayg`i-g`amnan joqari ómirdiń sistemasi dep qaraydı. Evdemonizm baxitli turmisqa jetiwdi absalyut iygilik al basqalari og`an jetiwden qurali dep esaplaydı.
Baxitti qanaatlaniw menen bir qatarda antik etikada tereń taralg`an túsinik baxitti áwmet, tabis, jag`daydıń tuwri keshiwi, tág`dir dep esaplag`an. Baxitti iyelewdi adam turmisina tábiyattan tis kúshlerdiń aralasiwi dep túsindirgen.
Ertedegi greklerdiń mifologiyasinda tág`dir qudayi Tit, áyyemgi rim mifologiyasinda tág`dir qudayi Fortuna. Haqiyqatında ertedegi grek sózindegi baxit- «evdemoniya» degen sózdiń mánisi qudaydıń basshilig`indag`i adamniń tág`diri degendi ańlatqan.
Baxit haqqinda eń taralg`an pikirlerdiń biri baxit qandayda bir joqarg`i iygilikke (jańaliqqa) yaki iygiliklerge iye boliw. Aristoteldiń etikasinda baxit eń joqarg`i iygilik. Ol maqsettiń maqseti. Ol pitken hám jeterli, eń joqari bahaliliq. Ol ómirdiń toliqlig`i. Onda adamg`a heshnárse kerek emes.
Lekin barliq materialliq namatlerine iye bolg`an adam baxitsiz boliwi hám kerisinshe qashshaq, jupini, insan ózin baxitli seziwi múmkin. Bull grek etikasi tiykarg`i printsipleriniń biri bolip ol Sokrattiń shaxstiń ishki erkinligi insanniń sirtqi dúńyag`a qarsi ekenligi tuwrali ideya menen uzviy baylanista.
Evdemonizm lázzet barliq jismaniy hám manaviy qádriyatlardiń jiyintig`i. Usi qádriyatlardi jámlegen adam g`ana baxit-saodat iyesi boladı.


.