|
22
Июнь
17
Сув.кўтарилиши..Шаҳарларда.сув.кўтарилиши.жараёнининг.ўсишига.геологик.кесим-
нинг. устки. қисмида,. устидан. ўтказувчан. қумлоқ. ва. сувқумлоқ. қатлам. билан. қопланган.
сув.ўтказмайдиган.қатламнинг.мавжудлигидир..Тупроқ.сувларининг.кўтарилиши.ер.тўла.
ва. техник. хоналарни. сув. босишига,. ҳудудни. ботқоқлашишига. олиб. келади.. Натижада.
тупроқнинг. турғун. ҳолати. бузилади,. иншоот. ва. ерости. коммуникацияларининг. муддати-
дан. олдин. деформацияси. кузатилади.. Сув. кўтарилиши. тупроқ. сувларини. ифлослантири-
ши,.ер.ости.коммуникациялари.каррозиясини.ошириш.мумкин,.тупроқ.деградациясига.ва.
ўсимликларнинг.чиришига.олиб.келиши.мумкин.Хоразм.ва.Қорақалпоғистон.Республика-
ларида.ер.ости.сувларининг.кўтарилиши.оқибатида.бинолар.захдан.бузилмоқда..
Шаҳар. ҳудудларида. сув. кўтарилишига. сабаб. тупроқ. сувларини. озиқлантиришни.
кучайтириш(суғориш. ишлари),. натижада. уларнинг. сатҳи. кўтарилади.. Тупроқ. сувларини.
табиий. озиқлантириш. бу. атмосфера. ёғингарчиликлари.. Бироқ,. шаҳар. ҳудудларида. сув.
кўтарилишининг.асосий.манбалари.бу.сув.ўтказмаларидаги,.канализациядаги.ва.иссиқлик.
таъминоти.тизимидаги.тешиклар,.шаҳарнинг.сув.ўтказиш.тизимидан.мақсадсиз.чиқиб.кет-
ган.сувларидандир.
Урбанизация.жараёнининг.кучайиши.шаҳар.биоэкологиясига.қандай.ўзгаришлар.олиб.
келади.
Стольберг.Ф..урбанизацион.ҳудудларда.флора.ва.фаунанинг.шаклланишининг.ҳар.хил.
йўларини.қуйидаги.схема.орқали.тақдим.қилган:
Мавжуд.ареалнинг.яшаш.жойини.шаҳар.тамонидан.“ютилиши”..Бу.жараён.оқибатида.
шаҳарнинг. флораси. ва. фаунаси. автохтон(абориген). турлар. ҳисобига. тўлдирилади. ва. ур-
банизация.шароитларига.мослашадилар,.шаҳарда.бир.хил.ёки.ортаётган.сон.билан.яшай-
дилар,.бу.турларнинг.бир.қисми.эса.бу.шароитларга.мослаша.олмайди.ва.олдинги.яшаш.
жойларидан.йўқолиб.кетишади..Йўқолиб.кетиш.эҳтимоли.яшаш.жойларининг.бузилшига.
тўғри.пропорционал.ва.тур.популяцияси.сонига.тескари.пропорционалликни..белгилайди,.
шаҳар.фаунаси.таркибида.абориген.турларнинг.ҳиссаси,.кўп.ҳолларда,.имиграцион.турлар.
ҳиссасидан.кам.
“Биотопларнинг. алмашинуви”. ва. шаҳарга. олдин. урбанизация. бўлмаган. турларнинг.
кириб. келиши.. Бу. ҳолатда. хам. шаҳар. флораси. ва. фаунаси. маҳаллий. турлар. ҳисобига.
тўлдирилади,қайсики,. одатда,. тор. мослашмаган. ва. шаҳардаги. яшаш. шароитига. юқори.
муайян.адаптацияга.эга.
Организмлар. ва. уларнинг. қисмларини(уруғ. ва. мевалар). пассив. ташувчиси. шамолдир(.
бу.ҳолатда.ташиш.жараёни.анемохория.дейилади),.сув(гидрохория),.ҳайвонлар(зоохория),.
одам(антропохория)..Бошқа.географик.регионлардан.шаҳарга.тушаётган.янги.турларнинг.
жойларда.кўпчилик.қисми.одам.томонидан.олиб.киритилган.ва.фақат.жойлашгандан.кей-
ингина.янги.турлар.яшаш.жойларида.ўзига.хос.мустаҳкамланадилар..Кўзланаган.интродук-
цияга,.овқат.билан.ҳайвонларни.бехосдан.олиб.кирилиши,.қурилиш.материаллари.билан,.
транспорт. билан,. тери. ва. мўйна. маҳсулотлари. билан,. интродуция. ва. хона. ўсимликлари.
билан,.шаҳарларига.олиб.кирилишига.мисоллар.келтиради.
Жамланган. схема. –. олдин. урбанизация. бўлмаган. турлар. “биотоплар. алмашинуви”. ва.
пассив.тарқалиш.жараёни.натижасидир.
Шаҳарларнинг. қурилиши. ва. кенгайишида. бу. ерлардаги. кўпгина. туркумлар. бузилади,.
бироқ,шу.туркумга.кирадиган.турнинг.бир.қисми.қолади.ва.секинлик.билан.янги.шароит-
га.мослашиб.боради..Хатто,.шаҳарнинг.қурилмаган,.одам.антропоген.фаолияти.туфайли.
кам. ўзгарган. бурчакларида. яшаш. шароитлари. ўзгачадир,. чунки. бу. ҳудудлар. шаҳарнинг.
асосий. рекреацион. объектларидир,. шунга. кўра,. катта. рекреацион. босимни. кўтарадилар..
Асосан,. булар. кўпроқ. экологик. пластик(мослашувчан). ҳайвонлар,. биринчи. навбатда. ҳар.
нарсани. еяверадиганлар,. ва. шаҳар. шовқинига. тез. мослаша. оладиганлар,. бир. емиш. ту-
ридан. бошқасига. осон. ўтадиганлар,. чиқинди. ва. ювиндихоналарни. асосий. емиш. базаси.
ўрнида.ишлатиш,.ҳар.хил.ва.баъзида.экстримал.шароитда.уй.қуриш.ва.паналаш.
Сутэмизувчилардан. шаҳарда. энг. кўп. тарқалган. турлар. бу. кулранг. каламуш. ва. уй.
сичқони.. Бу. ҳайвонлар. ҳақиқий. синантроплар. гуруҳига. киради. .. Улар. барча. бино. тур-
51
Do'stlaringiz bilan baham: |
