|
10
Июнь
17
Hikoyani о‘rganishda badiiy til vositalari ustida ishlash
Hikoyada hayotiy voqealarning haqiqiy oqimi aks ettiriladi va muallif unda oddiy hikoyachi
bо‘lib.qoladi..ammo.har.qanday.matn.singari.epik.matn.maqsadi.ham.о‘quvchiga.muallif.uchun.
zarur.bо‘lgan.g‘oyani.isbotlashdan.iborat..Hikoyadagi.voqealar.muallif.bayonida.beriladi,.uning.
mantiqiga. kо‘ra. joylashtiriladi,. qahramonlar. va. ularning. qilmishlari. tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri. muallif.
tomonidan. baholanmaydi.. shuning. uchun. darsda. о‘quvchilarga. muallif. nuqtai. nazarini,. uning.
kishilarga.bо‘lgan.munosabatini.ochib.berish.g‘oyat.muhim.metodik.muammodir..Hayot.tajribasiga.
ega.bо‘lgan.muallif.kishilarning.о‘zaro.aloqasi,.qilmishlari.sabablari.va.natijalari.haqidagi.fikrlari.
bilan.bola.tasavvurini.boyitadi.
Xikoya.muallifi.ba’zan.о‘z.hikoyasini.qaysidir.personaj.yoki.о‘z.nomidan.olib.boradi..ammo.
u.badiiy.asarda.hayotni.о‘z.qarashlari,.intilishlari,.munosabatiga.kо‘ra.tasvirlaydi...
E p i k.
matnda. hikoyachining. mavjudligi. uning. eng. muhim. xususiyatlaridan. biri. hisoblanadi.. aynan.
hikoyachi.voqealar.haqida.hikoya.qiladi..u.hamma.narsani.«biladi»,.hatto.qahramonlarning.fikri.
va.kechinmalaridan.ham.xabardor,.voqea.sodir.bо‘layotgan.joyda.doimo.hoziru.–.nozir..Hikoya
-
chi.gо‘yo.yozuvchi.va.kitobxon.о‘rtasidagi.vositachi.hisoblanadi..Muallif.voqealarni.obyektiv.
tasvirlash chog‘ida qahramonlarning orqasiga yashirinib olishi, boshqa qahramonlarga nisbatan
о‘z. munosabatini. ifodalashi,. voqealarga. baho. berishi. mumkin..ammo. epik. matn. muallifi. syu
-
jet.ortiga.qanchalik.yashiringan.bо‘lmasin,.bu.turdagi.asar.ustida.ishlayotganda.muallif.nuqtai.
nazarini.bilish,.о‘quvchilarga.uni.anglatish.о‘qituvchining.muhim.vazifalaridandir.
Personaj xislatlari tahlili ustida ishlashni tashkil qilishga yordam beruvchi quyidagi qator
usullar mavjud:
О‘qituvchi.personajlar.xususiyatlarni.aytib.beradi.va.о‘quvchilarga.ularni.belgilovchi.misollar.
keltirishni.topshiradi.
О‘quvchilarga.qahramonlar.xislatlarini.mustaqil.ravishda.gapirib..berish.tavsiya.etiladi.(agar.
personaj. ikki. uch. xislatga. ega. bо‘lib,. xatti-. harakatida. kо‘rsatilgan. bо‘lsa,. bu. kichik. yoshdagi.
о‘quvchilar.tomonidan.idrok.etiladi).
Muallifning qahramonlarga munosabatini ochib berishga imkon yaratuvchi quyidagi
qatorbadiiy til vositalarimavjud:
1.О‘qituvchining. о‘zi. muallifning. qahramonlarga. bо‘lgan. munosabatini. . tavsiflaydi,.
о‘quvchilar.esa.matn.yordamida.buni.ma’qullaydilar.
2.О‘qituvchi. bolalar. e’tiborini. qahramonni. tavsiflovchi. muallif. sо‘zlariga,. hissiy. belgilari
-
ga. tortadi,. о‘quvchilar. qahramonning. u. yoki. bu. harakati. ,. yuz. ifodasi,. nutqiy. xususiyatlarini.
«ochadi».va.shu.asosda.muallifning.qahramonga.bо‘lgan.munosabati.xususiyatlarini.belgilaydi.
3..Bolalar.о‘qituvchi.bilan.birga.«tajriba».о‘tkazadi,.ya’ni.matndan.muallif.ta’rifidan.iborat.
sо‘z,.iboralarni.chiqarib.tashlaydi,.bu.personajning.xususiyatini.belgilashda.muhim.rol.о‘ynaydi.
4..Muallif.ta’rifi.bо‘lmagan.chog‘da.о‘quvchilar.uni.о‘qituvchi.bilan.birga.о‘ylab.topadilar.
Metodistlar.bolani.о‘qigan.asarga.nisbatan.о‘z.munosabatini.anglashining.bir.qator.usullarini.
kо‘rsatadilar..rollarga. bо‘lib.о‘qish,. qayta.hikoya.qilish,.ifodali.о‘qish. kabilar.shular.jumlasi
-
dandir.
rollarga.bо‘lib.о‘qish.usuli.dialoglarga.boy.bо‘lgan.matnlar,.shuningdek,.ertak,.masal.singari.
janrlarga.oid.asarlarni.о‘qishda.qо‘llangani.ma’qul..Darsda.bu.usulni.qо‘llash.uchun.о‘quvchilarni.
tayyorlash.lozim.bо‘ladi..avval.rolga.bо‘lib.о‘qiladigan.epizod.tanlanadi,.sо‘ngra.bolalar.bilan.
birga.tanlangan.epizodda.ishtirok.etuvchi.shaxslar.nomlab.chiqiladi..Matnni.rolga.bо‘lib.о‘qish.
uchun. qancha. о‘quvchilar. aniqlanadi.. shundan. sо‘ng. о‘quvchilarga. har. bir. qahramon. sо‘zini.
topish. va. о‘qishga. tayyorlanish. topshiriladi.. sо‘ngra. epizod. rolga. tayinlangan. о‘quvchilar. to
-
monidan.о‘qiladi.
Matnni.hikoya.qilish.bolaga.о‘qilgan.matnga.nisbatan.о‘z.munosabatini.bildirishiga.yordam.
beradi.. ifodali. о‘qish. matnni. о‘qish. malakasiga. asoslanadi. va. og‘zaki. nutq. vositasi. bilan. asar.
g‘oyasiga.о‘z.munosabatini.eshituvchilarga.yetkazish.jarayoni.hisoblanadi.
Takror.о‘qish.–.bu.kitobxonlik.faoliyatining.alohida.turidir..agar.asar.kitobxonning.hislarini.
qо‘zg‘ab,.unda.qandaydir.fikrlar.uyg‘otgan.bо‘lsa,.u.asarni.takror.о‘qishga.ehtiyoj.sezib.qoladi..
ayrim.epizodlarni.tafakkur.qilishida.qayta.tiklash,.yoqib.qolgan.bо‘laklarni.qaytadan.о‘qishga.
xoxish.paydo.bо‘ladi..Tajribasi.bо‘lmagan.kitobxonda.shunday.hisni.tarbiyalash.uchun.boshlang‘ich.
sinf.о‘quvchilarini.matnni.takror.о‘qishga.о‘rgatish.lozim..Matnga.murojaat.qilishga,.ya’ni.rollarga.
bо‘lib.о‘qish,.qayta.hikoyalash,.ifodali.о‘qishga.tayyorgarlik.kabi.qandaydir.yangi.vazifalar.uchun.
sabab.bо‘lishi.lozim..sо‘nggi.topshiriqda.quyidagi.tizim.tavsiya.etilishi.mumkin:
130
Do'stlaringiz bilan baham: |
