|
10
Июнь
17
.–.adabiy.qahramonning.tashqi.kо‘rinishi,
– qilmishlari,
.–.qahramonning.kо‘chirma.gapi,
.–.personaj.haqida.boshqa.qahramonlarning.fikri.
.Badiiy.asar.tahlili.matnni.о‘rganish.ishida.asosiy.bosqich.hisoblanadi..Negaki.aynan.maqsadga.
yunaltirilgan.tahlil.о‘quvchilarning.adabiy.jihatdan.о‘sishiga.imkon.yaratadi..Badiiy.asar.tahlili.
turli.xildagi.ijodiy.ishlar.orqali.amalga.oshiriladi..О‘qilgan.asarni.obrazli.va.yorqin.jonlantirish,.
asarda.tasvirlangan.voqelikni.yaxshirok.his.etishga.erishish.kabilar.shular.jumlasidandir..
She’rni о‘rganishda badiiy til vositalari
ustida ishlash
Badiiy.adabiyotning.eng.qadimiy.turlaridan.biri.–.she’riyat.musiqa.va.qо‘shiq.bilan.bog‘liq..
she’riyat.–.inson.tuyg‘ulari,.uning.ruhiy.holati.va.kechinmalarini.aks.ettiradi..she’riy.asarlarda.
hayot va uning qonuniyatlari epik matn va dramadagi singari voqealar orqali emas, balki voqealar
shoirning.idroki.orqali.aks.ettiriladi..Kо‘pincha.tasvirlanayotgan.voqea.yoki.manzara.muallifning.
lirik.kechinmalari.manbai.sifatida.maydonga.chiqadi..
Badiiy. asarlarni. о‘rganish. metodikasi. adabiy. tur. xususiyatidan. kelib. chiqiladi.. Masalan,.
о‘quvchilarning.о‘qish.darslarida.she’r.о‘qishlari.nihoyatda.ahamiyatli.hisoblanadi..Boshlang‘ich.
sinflarda.she’riy.asarlarni.ifodali.о‘qish.faqat.kitobxonlik.malakasi.va.madaniyatini.rivojlantirish.
uchungina. zarur. emas.. she’riyat. о‘quvchi. yoki. tinglovchining. shaxsiyatiga. kuchli. tarbiyaviy.
ta’sir.kо‘rsatishiga.kо‘ra.ham.ahamiyatga.molikdir.
she’riy. asar. –. bu. shoirning. izhori,. u. о‘quvchiga. nima. haqda. gapirsa,. barchasi. uning. his-
tuyg‘ulariga.qorilgan.bо‘ladi..О‘quvchi.ham.shoir.kabi.she’r.g‘oyasini.idrok.qilish.jarayonida.
ishtirok. etadi..asar. g‘oyasi. qanchalik. boy. va. teran. bо‘lsa,. о‘quvchiga. shunchalik. kuchli. ta’sir.
etadi.
she’riy.asar.matni.subyektiv.idrok.etiladi..shuning.uchun.ham.о‘qituvchi.dars.paytida.alohida.
«etik-estetik.muhit».yaratishi.zarur.bо‘ladi.
she’riy. asar. matnini. о‘rganishda. о‘qituvchi. ham. о‘quvchi. kabi. kitobxon. hisoblanadi,. lekin.
u.kо‘p.narsani.biladigan.tajribali.kitobxondir..Darsga.kirishdan.avval.о‘qituvchi,.albatta,.asarni.
о‘qib.tahlil.qilgan.bо‘ladi,.о‘quvchilarni.qanday.xulosaga.olib.kelishini.biladi..ammo.о‘quvchilar.
bilan.tahlil.chog‘ida.asarning.yangi.qirralari.ochilib.qolishi.mumkin..Negaki.asarni.jamoa.bо‘lib.
idrok.etish.boyroq.va.kengroq.xulosalarga.olib.keladi.va.о‘quv.jarayonida.badiiy.matnning.kо‘p.
qirraliligi. va. teranligi. kо‘proq. ochilib. boraveradi.. shu. о‘rinda. she’riy. asarning. yagona. tо‘g‘ri.
tahlil.yо‘li.haqida.gapirish.о‘rinli.emas,.ammo.о‘quvchilarning.matnni.idrok.etishi.chog‘idagi.
erkin. talqini. va. idrokini. hurmat. qilgan. holda,. ular. tomonidan. asarni. notо‘g‘ri. tushunilishidan.
asrash,.ularni.tо‘g‘ri.yо‘lga.solib.turish.lozim.bо‘ladi..
she’riy.asarlarni.alohida.adabiy.tur.sifatida.о‘rganishning.bosh.vazifasi.quyidagilar:
–.matnning.hissiy.idrok.etilishini,.qahramon.his-tuyg‘ulariga.uyg‘unlashuvini.uyushtirish;
–.muallif.chizib.bergan.tasvirni.qayta.yarata.olish.kо‘nikmasini.shakllantirish;
–.she’riy.asardagi.badiiy–tasviriy,.ifodaviy.vositalar,.ularni.matndan.topish.va.nutqda.qо‘llash.
kо‘nikmasini.shakllantirish;.
–. matnni. shaxsiy. idrok. etish,. о‘z. kechinmalari. va. о‘ylarini. bildirishga. yо‘naltirilgan. usul.
sifatidagi.ifodali.о‘qishga.о‘rgatish.
she’riy. asar. tahlilida. asar. obrazlari. tizimi. va. uning. tarkibiy. chizmasi. ustida. ishlash. gо‘yo.
tahlil.qilib.bо‘lmaydigan.his-tuyg‘ular,.kayfiyatlar,.munosabatlarga.tizimli.yondashuv.va.talqin.
erkinligini.uyg‘unlashtirish.imkonini.beradi.
she’riy. asar. ustida. olib. boriladigan. bunday. ish. turlari. nafaqat. kitobxonlik. kо‘nikmalarini.
shakllantiradi,. balki. ma’naviyat. tarbiyasiga. ham. xizmat. qiladi.. Bolalar. bilan. she’riy. matnlarni.
о‘qish.va.tahlil.qilishning.tarbiyaviy.ahamiyati.mana.shunda..
ifodali.о‘qish.bilan.bog‘liq.metodik.usulning.muhimligini.ham.ta’kidlash.lozim..Har.bir.she’r.
ustida. olib. boriladigan. ish. ifodali. о‘qish. bilan. boshlanishi. va. yakunlanishi. lozim.. О‘qituvchi.
о‘zining. ifodali. о‘qishi. bilan. matn. tahliliga. kirishadi.. she’riy. asar. matni. ustidagi. barcha. ish
-
lar. о‘quvchilarni. she’riy. qahramon. his-tuyg‘ulariga. kirib. borish,. u. bilan. «birga. yashash»ga.
yо‘naltiradi..agar.о‘quvchi.matnni.tо‘g‘ri.о‘qiy.olsa,.she’rda.ifodalangan.shoir.ruhiyatiga.kirish.
osonlashadi..Bu.esa.shaxs.ma’naviyatining.shakllanishiga.yordam.beradi.
she’r.matnining.о‘quvchilar.tomonidan.tо‘liq.idrok.etilishida.savol.va.topshiriqlar.ustida.ish
-
lashni.samarali.tashkil.etishda.ham.muhim.ahamiyatga.ega..Bunda.ilg‘or.texnologiyalar.asosida.
savol.va.topshiriqlar.ustida.ishlashni.uyushtirish.yuqori.natijalarni.beradi..
131
Do'stlaringiz bilan baham: |
