16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

10
Июнь
17
XISOBLASH TEXNIKASINING RIVOJLANISH BOSQICHLARI
Yusupova Xolida Sobirova 
Xorazm viloyati Urganch shahri 
18-sonli maktabning informatika fani o‘qituvchisi
Telefon: [phone]
[e-mail] 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada o‘quvchilar hisoblash texnikasining yaratilish tarixi haqidagi 
bilimlarini.mustahkamlash.bilan.bir.qatorda,.yangi.ma’lumotlarga.ega.bo‘lishadi.
Kalit so‘zlar: 
EHM,.logarifm,.shkikkard,.Paskal,.ikkilik.va.o‘nlik.sanoq.sistemalari.
Insonlar qadim zamonlardan beri hisoblash ishlarida duch kelgan qiyinchiliklarni 
yengillashtirish. uchun. bosh. qotirib,. tinmay. izlanib. bu. muammolarni. yecha. boshlashgan.. Eng.
avval.hisoblash.quroli.sifatida.qo‘l.barmoqlaridan.foydalana.boshlashgan..Keyinchalik.hisoblashni.
yog‘och.tayoqchalar.va.toshlar.yordamida.bajarishgan..Xitoy,.Hindiston.va.sharqning.sonlarni.
yozish va hisoblash ishlarini bajarish uchun qadimgi hisoblash ishlarini bajarish uchun qadimgi 
hisoblash.asboblaridan.biri.bo‘lgan.abak.hisoblash.taxtasidan.foydalanishgan.
XVII asrda logarifm yaratilgan va shundan keyin yangi hisoblash asbobi logarifmik chizg‘ich 
kashf.etildi..ana.shular.bilan.bir.qatorda.shikkard,.Paskal,.leybnislarning.hisoblash.mashinalari.
dunyoga. keldi.. 1642-yilda. fransuz. olimi. Blez. Paskal. yaratgan. jamlash. mashinasi. deb. qabul.
qilingan..
lekin.1623-yilda.shtutgard.shahri.arxivida.V..shikkard.kashf.etgan.hisoblash.mashinasining.
chizmasi. topilgan.. chamasi. bu. mashina. tor. doiradagi. kishilarga. ma’lum. bo‘lib,. 3. qismdan:.
jamlash va ko‘paytirish qurilmasi hamda oraliq natijalarini qayd etish mexanizmidan tuzilgan 
edi.
V..shikkard.qurilmasi.bevosita.qo‘shish.va.ayirish.amallarini.bajargan.
XX asrning 30-40 yillarida ikkilik - o‘nlik sistemasidan foydalanib, elektromagnit relelar 
asosida.dasturlanadigan.hisoblash.mashinalari.yaratishga.urinib.ko‘rildi..1940-yilda.amerikalik.
muhandis. G.. Eytken. bunga. erishdi.. uning. mashinasi. arifmometr. bilan. 20. ta. operator. o‘rnini.
bosa.oladigan.bo‘lib,.katta.xonaga.joylashgan.va.ko‘p.mikdorda.energiya.is’temol.qilar.edi..Bu.
mashina bilan elektromagnit elementlar bazasida mashinalar yaratish imkoniyati uzil-kesil hal 
bo‘lgan.edi.
. Hisoblash. texnikasining. keyingi. taraqqiyoti. elektron. sxemalar. qo‘llani-lishiga. asoslanadi..
Elektron.hisoblash.mashinalarini.yaratishga.birinchi.marta.amerikalik.muhandis.J..Mouchli.va.
J..Ekkert.loyihasi.asosida.1964-yilda.ENiaK.EHMi.yaratildi..Bu.mashinaning.konstruksiyasini.
tahlil qilish asosida 
amerikalik. matematik. J.. Neyman. EHM. yasashning. asosiy. tamoillarini. va. ikkilik. sanoq.
tizimidan.foydalanish.va.dasturni.operativ.xotirada.saqlash.tamoillarni.ilgari.surdi.
Dastlabki electron lampali raqamli sanoq mashinasi AQSHgagi pensil-vaniya universitetida 
electron.yaratilgan.va.ENiaK.deb.nom.oldi..Keyinroq.Buyuk.Britaniyada.“EDVaK”,.“EDsaK”,.
“SEAK”, “UNIVAK” va boshqa 
turdagi.EHMlar.yaratildi..Bu.turdagi.mashinalar.hisoblash.texnikasi.taraqqi-yotida.yangi.bir.
davrni.boshlab.berdi.
EHMning rivojlanish taraqqiyotida ularni avlodlarga ajratish qabul qilingan bo‘lib ularning 
har biri elementlarning tayyorlanish texnologiyasi va jihoz-larning parametrlari, shuningdek, hal 
etiladigan.masalalar.va.dasturi.bilan.ajralib.turadi..
Keyingi yillarda mikroprotsessorlar paydo bo‘lishi natijasida, ular asosida ko‘plab ixcham 
EHMlar. yaratilmoqda.. ular. barcha. soxalarda. keng. sur’atlar. bilan. qo‘llanilmoqda.. zamonaviy.
kompyuterlar bemorlarga tashxis qo‘yishga, o‘quvchilarni o‘qitishda va tegishli konsultatsiya 
berishda,.matnli.ma’lumotni.bir.tildan.boshqa.tilga.tarjima.qilishga.yordam.beradi..EHM.hajmini.
qisqartirishga va kompyuter yaratilishiga 1948-yilda yaratilgan tranzistorlar sabab bo‘ldi, chunki 
electron.lampalar.o‘nini.kichik.hajmdagi.tranzistorlar.egallashiga.imkon.yaratildi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati:
1..informatika.8,.T..Xolmatov,.N..Taylaqov,.u..Nazarov

---

271