10
ТаЪлиМда иҚТисодиЙ ТарБия
Абдуллаева Хулкархон Комиловна
Наманган вилояти Норин тумани
1-сонли мактабнинг бошланғич синф ўқитувчиси
Телефон:+998(97) 372 09 70
abdullayevahulkaroy19872503@gmail.com
Аннотация:
Ушбу.мақола.таълимда.иқтисодий.тарбияни.аҳамиятини.очиб.бериш.
орқали.ўқувчининг.онгида.рақамли.иқтисод.ва.унинг.инсон.хаёти.фаолиятидаги.ўрнини.
очиб.беришга.қаратилган..Таълим.ва.иқтисодий.тарбиянинг.боғлиқ.ҳолда.олиб.бориш.
аҳамияти.ёритилади.
Калит сўзлар:
Иқтисод,.таълим,.тарбия,.алломаларнинг.фикрлари,.рақамли.иқтисод,.
сўровнома,.мулкий.тарбия.ва.тежамкорлик.тарбияси..
Инсон. дунёга. келибдики,. у. албатта. комилликка. интилади.. Жамиатда. ўз. ўрнини,.
мавқейини.топишга.ҳаракат.қилади..Инсонга.бу.жараёнда.таълим.билан.тарбиянинг.
аҳамияти.каттадир..Таълимнинг.негизида.тарбия.ҳам.мужассамдир.
Биз.бола.туғилиши.билан.тарбиялаб.борамиз..Буни.қилма,.бу.тўғри,.буниси.эса.хато.
деган.сўзлар.орқали.фарзандларимизни.тарбиялаймиз..Ўзимиз.тарбия.бериш.жараёнида.
таълимни.ҳам.берамиз..Бола.боғчага.борганда.таълим.ва.тарбия.узвийлиги.бошланади.
Тарбия. тарбиячи. ва. тарбияланувчи. фаолиятларини. ўз. ичига. олган. икки. ёқлама.
жараён. экан,. тарбиячилар. ҳам. билим. ва. тажрибага. эга. бўлган. кишилар. бўлишлари.
мақсадга.мувофиқдир.
Тарбиячининг.жонли.нутқи,.тарбияланувчиларнинг.ўқиш.ва.жамоатчилик.ишлари,.
ҳаваскорлик.тўгаракларида.тарбия.бериш.воситаси.ҳисобланади.
Боланинг. қандай. муҳитда. тарбияланганлиги. унинг. жамиятга. мослашувида. катта.
тўсиқ.бўлмасли.учун.турли.усуллардан.фойдаланиш.керак.
президентимиз. Ш.М.Мирзиёев. ҳам. ўз. «Мурожаатнома». ларида. ҳам. шарқ.
донишмандларининг.фикридан.келтириб.«Енг.катта.бойлик.–.бу.ақл-.заковат.ва.илм,.
энг. катта. мерос. -. бу. яхши. тарбия,. энг. катта. қашшоқлик-. бу. билимсизликдир». шу.
сабабли. ҳаммамиз. учун. замонавий. билимларни. ўзлаштириш,. чинакам. маърифат. ва.
юксак.маданият.эгаси.бўлиш.узликсиз.ҳаётий.эҳтиёжларга.айланиш.керак..Тараққиётга.
эришиш.учун.рақамли.билимлар.ва.замонавий.ахборот.технологияларини.эгаллашимиз.
зарур.ва.шарт”.–.деб.бежиз.айтганлари.йўқ.
Яна. Юртбошимиз. «Мамлакатимизда. илм. -. фанни. янада. равнақ. топтириш,.
ёшларимизни. чуқур. билим,. юксак. маънавият. ва. маданият. эгаси. этиб. тарбиялаш,.
рақобатбардош.иқтисодиётни.шакллантириш.борасида.бошлаган.ишларимизни.жадал.
давом.эттириш.ва.янги.замонавий.босқичга.кўтариш.мақсадида.мен.юртимизда.2020.-.
йилга.«Илм.–.марифат.ва.рақамли.иқтисодиётни.ривожланириш.йили».деб.ном.беришни.
таклиф.этаман».–.деган.эдилар..
Иқтисодий.ривожланишнинг.асосий.кучи.-.бу.инсон..Демак,.бугунги.кунда.бизлар.
иқтисодий. билимларга. эга. бўлмоғимиз,. иқтисодий. тарбияга. эга. бўлган,. етук,. ҳар.
томонлама. баркамол. шахсларни. шакллантиришимиз. зарурдир.. Иқтисодий. тарбия. бу.
тарбиянинг.бир.тури.ҳисобланади..
Иқтисодий.тарбия.инсоният.пайдо.бўлиши.билан.бирга.пайдо.бўлиб,.усиз.алоҳида.
138
10
одам.ҳам,.кишилик.жамияти.ҳам.фаолият.кўрсатади.олмайди.
Ёш.авлодни.ёшлигидан.ҳатто.жажжилигидан.иқтисодий.билимларини.улар.онгида.
шакллантириб.бориш.авваламбор,.бу.борада.ота-оналар.ва.биз.педагоглар.эътиборли.
бўлишлари.керак..Биз.ёш.авлодга.иқтисодий.тарбия.бериш.жараёнида.уларни.иқтисодий.
онгини.ҳам.ўстириб.борамиз.
Миллий.иқтисодиётни.ўтмишдаги.алломаларимизнинг.илғор.иқтисодий.ва.таълим.
–.тарбияга.оид.қарашлари.асосида.таҳлил.қилиб,.бобокалонларимизни.илмий.мероси.
билан. боғлаб. ўрганишнинг. асосий. томони. шундаки,. унда. замонавий. услубларни.
қўллаш.орқали.уларни.яратиб.қолдирган.наъмуналарига.назар.солмай.иложимиз.йўқ.
Буюк.алломамиз.Юсуф.Хос.Ҳожиб.ҳам.ўз.асарларида.«Иқтисодий.тарбияда.киши.
мулкий. билимларни. ўзлаштирибгина. қолмай,. ҳар. қандай. вазиятларда. ўзини. ана. шу.
нормаларга.муносиб.тута.оладиган.кишилар.ҳисобланади»–.деб.айтиб.ўтганлар.
Буюк.аждодимиз.Абу.Али.ибн.Сино.«Ёш.авлодни.комилликка.элтувчи.ягона.йўл.бу.
–.иқтисодий.тарбия».–.деб.айтганлар.
Улар.қуйидагиларни.асосий.ўринга.қўйганлар:
-мулкий.тарбияга.оид.кўникмалар.ва.малакаларини.ёш.авлодда.шакллантириш.ҳамда.
такомиллаштириш;
-.ўғил.болаларни.оиладаги.ҳисоб.–китоб.ишларидаги.фикр.доирасини.кенгайтириш.
ва.шу.ҳақидаги.муносабатларга.тайёрлаш;
-.ёш.авлодларни.ҳақиқий,.чидамли,.бардошли.ва.кучли.ҳарактерли.шахслар.сифатида.
ривожлантириш;
Имом. Муҳаммад. ал. –. Бухорий. ўз. асарларида. тарбияни. саккиз. бўлимга. ажратади..
Шулар.ичида.«Мулкий.тарбия»,.«Тежамкорлик.тарбияси».мавжуд.
Ҳадисшунос.бобомиз.ёзиб.қолдирган.ҳадисларида.ҳам.иқтисодий.тарбияга.оид.бир.
қанча.ҳадисларни.кўришимиз.мумкин.
1.. .Дастурхонга.тўкилган.таом.ва.ушоқларни.териб.ейдиган.одамнинг.гуноҳлари.
тўкилади;
2.. Вазминлик,. тежамкорлик,. бамаъни. хомушлик. пайғамбарлик. (сифати). нинг.
йигирма.тўртдан.бир.бўлагидир;
3.. Бойлик.мол-у.дунёнинг.кўплиги.билан.эмас,.балки.нафснинг.тўқлиги.биландир;
4.. Арқон. олиб. тоғда. ўтин. териб. келиб,. уни. сотиб. еб. ва. садақа. қилган. одам,.
тиланчилик.билан.кун.кечиргандан.яхшидир.
Абдулла.Авлоний.бобомиз.эса.шундай.дейди:.«Инсон.ҳаётини.юксалтирувчи.муҳим.
самарали.восита,.ҳаётга.иқисодий.тайёргарликдир».
Болалар. билим. даргоҳи. мактабга. қадам. қўяр. эканлар. аввало,. дунёни. англашга.
ҳаракат.қиладилар..Биз.арзимаган.деган,.оддий.нарсалар.ҳам.уларга.жуда.қизиқарли.
ва.муҳимдай.туюлади..Биз.уларга.иқтисодий.тарбия.беришда.ҳудди.шундай.нарсалар.
орқали.таъсир.қилишимиз.мумкин..
Бу.даврда.болалар.жамиятда.ўз.ўрнини.топишга.ҳаракат.қиладилар..Ўзлари.мустақил.
иш.қиладилар..Мустақил.қарор.қабул.қиладилар..
Ота. -. оналари. берган. пулни. мустақил. сарфлайди.. Худди. шундай. вазиятда. уларга.
иқтисодий.тарбияни.тўғри.шакллантириш.керак.
Бундай. иқтисодий. тарбияни. эса. дарсликлардаги. мавзулар. орқали. сингдириб.
боришимиз.зарур.
Мактаб. ёшидаги. ўқувчиларнинг. «иқтисод»,. «пул»,. «тежамкорлик». тушунчалари.
ҳақидаги.фикрларини.ўрганиш.учун.сўровнома.ўтказилди.
139
10
Бу.сўровномада.2.-.10.-.синф.ўқувчилари.қатнашдилар.
Сўровнома.саволлари:
1.. пул.нима?
2.. Тежамкорлик.деганда.нимани.тушунасиз?
3.. Тежамкорлик.ва.иқтисодни.қайси.фанларда.кўпроқ.ўрганамиз?
4.. Иқтисод.билан.рақамли.иқтисодни.қандай.тушунасиз?
2-.синфлар.сўровномасида.учта.саволдан.10-.синфлар.сўровномасида.тўртта.саволдан.
фойдаланилди.
Сўровнома. натижаларига. кўра. 2-синф. ўқувчиларининг. 70. фоизи. шундай. жавоб.
берган:
1.. пул.билан.биз.ўзимиз.учун.керакли.нарсаларни.оламиз..пулни.ота.–оналаримиз.
беришади..пулни.тўғри.сарфлаш.керак;.
2.. ҳар.бир.нарсани.тежашимиз.керак..Биз.ўқув.қуролларимизни.ҳам.тежаб,.эҳтиёт.
қилиб.ишлатишимиз.керак..Сувни,.газни,.электр.энергиясини.ҳам.тежаш.керак;
3.. мен. тежамкорликни. математикадан. ўрганаман.. Мен. эса. одобнома. ва. ўқиш.
дарсида. ўрганаман.. Табиатшуносликда. табиатни. асрашни,. табиий. бойликларни.
асрашни.ва.тежашни.ўрганаман.
Енди.10-синф.ўқувчиларининг.жавобларини.кўриб.чиқамиз.
1.. пул.бу.бизни.эҳтиёжларимиз.учун.керак..пул.топиш.учун.маълум.бир.касб.ва.
ҳунар.эгаси.бўлиш.керак..пулни.беўрин.сарфламаслик.керак;
2.. тежамкорлик.бу.бирор.нарсани.нотўғри.сарфламаслик..Увол.қилмаслик,.эҳтиёт.
қилиш..Ҳамма.нарсалар.қачондир.тугашини.билишимиз.керак;
3.. мен. тежамкорликни. математика. ва. физика. фанларидан. ўргандим.. Мен. аса.
адабиёт. ва. тарих. фанларидан. ўргандим.. География. ва. биология. фанларидан. ҳамма.
нарса.бир.–.бирига.боғлиқлигини,.ҳар.бир.нарса.кераклигини.ўргандим;
4.. иқтисод.бу.инсоннинг.ўз.ҳаётини.тартибга.солинган.кўриниши..Ҳар.бир.нарсада.
иқтисодни. кўришимиз. мумкин.. Бирор. бир. нарсани. яратишимиз. учун. иқтисод. керак.
бўлади.. Иқтисод. сўзи. тежамкорлик. сўзи. билан. ўхшашдир.. Рақамли. иқтисод. эса.
иқтисодни.янада.такомиллаштирилган.кўринишидир.
Бу.сўровномаларни.таҳлил.қилар.эканмиз.бола.улғайган.сари.савияси.ортиб,.дунё.
қараши.кенгайиб.боради..Шунга.кўра.тарбия.усулини.ҳам.ўзгартиб,.такомиллаштириб.
боришимиз.керак..Бола.фанларни.ўзлаштириб.бориш.жараёнида.ҳаётга.ҳам.керакли.
бўлганларини,. ҳаётга. боғлай. олишни. билиши. керак.. Биз. ҳаётга. боғлаб. ўргатган.
таълимимиз.асосида.тарбия.ётади..Албатта,.таълим.ҳам,.тарбияни.ҳам.замонга,.янги.
технологияларга.ҳамоҳанг.олиб.боришимиз.керак.экан..
Фойдаланилган.адабиётлар.рўйхати:
1.. Ўзбекистон. Республикаси. президенти. Ш.М.Мирзиёевнинг. 2020. йил. 24. январ.
куни.мамлакатимиз.парламентига.2020.йилги.Мурожаатномаси.
2.. Хўжаев.Н.,.Ҳасанбоев.Ж..Иқтисодий.педагогика..–Т.:.ТДИУ,.2011.
3.. И.Иномов.. Иқтисодий. педагогика.. Ўқув. қўлланма.. -Т.:. Фан. ва. технологиялар,.
2010.
4.. www.bilim.uz.
140
Do'stlaringiz bilan baham: |