Усул
–.бирор.нарса,.ҳодиса,.жараённи.ўргатиш.ёки.амалга.ошириш.тартибидир..
Услуб
–.бирор.нарса,.ҳодиса,.жараённи.ўрганиш.ёки.амалга.ошириш.учун.қўллаш.
лозим.бўлган.усуллар.мажмуасидир..
Йўл
(русча. –.
приём
). –. бирор. мақсадни. амалга. ошириш. учун. танланган. ҳаракат.
тури.ҳисобанади..
Юқорида. айтилганлардан. кўринадики,. ҳар. бир. таълим. методи. таркибига. муайян.
таълим-тарбиявий. вазифани. бажаришга. қаратилган. иш-ҳаракат. усуллари,. йўллари.
киради..Ўқув.жараёнида.баъзан.«метод».ва.«технология».тушунчалари.бир.хил.маз
-
мунда.қўлланилади..Аслида.эса,.метод.–.мақсадга.эришиш.йўли,.усуллари.йиғиндиси.
сифатида.яхлит.таълим.жараёнининг.алоҳида.таркибий.қисми.ҳисобланади..«Метод».
билан. бирга. «усул». атамаси. ҳам. қўлланилса-да,. бироқ,. бу. сўзлар. ҳам. айни. бир. хил.
маънога.эга.эмас..Метод.ўқув.мақсадига.эришиш.йўли.бўлса,.усл.методнинг.алоҳида.
томони. ёки. таркибий. қисмидир.. Масалан,. бошланғич. синфларда. ўқитувчилар. томо
-
нидан. кўп. фойдаланадиган. машқ. –. манбасига. кўра. амалий. метод. ҳисобланса,. уни.
қўллаш. эса. бир. неча. усуллар. (машқнинг. қоидасини. ўқиб. бериш. (1-усул),. биттаси
-
65
10
ни. намуна. сифатида. бажариб. кўрсатиш. (2-усул),. ўқитувчининг. намунаси. асосида.
ўқувчилар. томонидан. машқнинг. бажарилиши. (3-усул),. ўқувчилар. томонидан. бажа
-
рилган.машқларни.текшириш.ва.хатоларини.тузатиш.(4-усул).ва.бошқалар.ёрдамида.
амалга.оширилади..
Айримлар. «метод». тушунчасининг. ўрнига. «услуб». тушунчасини. ҳам. қўллайди..
Аммо,.«услуб».«метод».атамасининг.моҳиятини.ўзида.тўлиқ.акс.эттира.олмайди..Чуки.
услуб.кўпроқ.хусусий.(сўз.бораётган.ҳолатда.айнан.ўқитувчига.хосликни.ифода.этади).
тавсифга.эга.бўлиб,.аниқ.мақсадга.эришиш.йўли.сифатида.хизмат.қила.олмайди..
Сўнгги. вақтларда. адабиётларда. муаллифлар. томонидан. методларни. «фаол»,.
«суст»,.«интерфаол».каби.турларга.таснифлаш.ҳолатига.ҳам.гувоҳ.бўлмоқдамиз..Ас
-
лида. фаол. (актив). ва. суст. (пассив). методнинг. ўзи. бўлмайди.. Мазкур. методлар. тас
-
нифи. ўқувчининг. жисмоний. ҳолати. ва. ҳаракатига. нисбатан. олинган.. Ҳозир. баъзи.
бошланғич.синф.ўқитувчилари.«Биз.тушунтириш.методини.қўлласак,.ўқувчилар.фаол.
бўлишмайди,.фақат.тинглаб.ўтиришади..Унинг.ўрнига.ўқувчиларнинг.ўзини.ҳаракат.
қилдиришимиз. керак»,. деган. фикрни. кўп. такрорлашади.. Тўғри,. дарс. жараёнида.
ўқувчиларни.фаоллаштириш.муҳим,.бироқ.бу.тушинтириш.методини.кам.таъсирга.эга.
дейишга. асос. бўлолмайди.. Ўқувчиларни. ташқи. томондан. фаолликка. ундамайдиган.
методларда.ўқув.фаолиятининг.энг.асосий.шакли.ҳисобланган.мнемоник.(яъни.ички).
ҳаракатлар. –. ўқувчининг. ўрганилаётган. материални. идрок. этиши,. тасаввур. қилиши,.
таҳлил.этиши,.хулоса.чиқариши.кабилар.мавжуд.бўлишини.инкор.этмаслик.керак..Энг.
асосийси,.бошланғич.синф.ўқитувчилари.боланинг.ёш.ва.индивидуал.хусусиятларини.
ҳисобга.олган.ҳолда.методларни.тўғри.танлаши.ва.қўллаши.лозим..Ҳозирда.амалиёт
-
да. қўлланилаётган. замонавий. таълим. методлари. хилма-хил. ҳамда. кўп. сонли. бўлиб,.
уларнинг. ҳар. бири. ўзига. хос. ҳусусиятларга,. таълим-тарбиявий. имкониятларига. эга,.
муайян.мақсадларга,.шароитларга.мос.эканлиги.ва.бошқа.сифатлари.биланбир-бири
-
дан. фарқ. қилади.. Бундан. кўриниб. турибдики,. бу. замонавий. таълим. методларининг.
ҳар.бири.муайян.таълим-тарбиявий.мақсадлар.учун.мос.бўлиб,.унинг.ўрнига.бошқа.
методларни. қўллаш. мақсадга. мувофиқ. эмас.. Чунки. бошқа. метод. ушбу. мақсад. учун.
мос.эмас.эканлиги.маълум.
Адабиётлар.рўйхати:
1..Даминова.М.,.Адамбeкова.Т..Ўйин.машғулотлари..–.Т.:.Ўқитувчи,.1993..–.
2..Вохидов.М..Болалар.психологияси..–.Т.:.Ўқитувчи,.1981..–.с..366..
3..Қодиров.Б.Р.,.Қодиров.К.Б..Касбий.ташхис.методлари.тўплами..Амалиётчи.пси
-
хологлар.учун.методик.қўлланма..–.Т.:.Ўзбекистон.Миллий.университети,.2003..–.94.
б..
66
Do'stlaringiz bilan baham: |