16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

10
FARZAND TARBIYASI – MUHIM VAZIFA
Abdullayeva Mahfuza Ibodullayevna 
Namangan viloyati To‘raqo‘rg‘on tumani 
Xalq ta’limi bo‘limiga qarashli 36-maktab 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon: [phone]
Annotatsiya: 
ushbu maqolada bola tarbiyasi bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri 
ekanligi, mamlakatimizda bola tarbiyasi sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar mazmuni, 
bola.tarbiyasiga.oid.taklif.va.tavsiyalar,.farzand.tarbiyasi.haqida.allomalar.fikrilari.haqida.
ma’lumotlar.bayon.qilingan.
Kalit so‘zlar: 
“tarbiyalanuvchilar”,. farzand. tarbiyasi,. PF-5198,. “Tarbiya”. fani,. shaxsiy.
ibrat,. tarbiya. uchun. mablag‘,. bolaning. bo‘sh. vaqti,. bola. psixologiyasi,. Ibn. Sino,.Alisher.
Navoiy,.Mirzo.Ulug‘bek,.Yusuf.Xos.Xojib,.Farobiylarning.tarbiya.haqidagi.so‘zlari.
Dunyoning. har. bir. mamlakatida,. jumladan,. yurtimizda. ham. inson. bolasi. tug‘ilib,. to.
jamiyatga. mustaqil. shaxs. sifatida. qo‘shilguniga. qadar. “tarbiyalanuvchi”. sifatida. qaralib,.
bu. toifadagi. aholi. qatlami. uchun. jamiyatda. yaratilgan. imkoniyat,. sharoit. va. e’tibordan.
foydlanishi.mumkin..
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning yoshlar tarbiyasi, ayniqsa, bolalarning go‘daklik 
chog‘idanoq, davlat himoyasi va nazoratida ta’lim-tarbiya olishini ta’minlash yo‘lida olib 
borayotgan. odilona. va. keng. ko‘lamdagi. islohotlari. mamlakatimiz. kelajagi. uchun. bugun.
tashlanayotgan.muhim.qadamlardan.biri.ekanligini.barchamiz.anglab.yetmoqdamiz..Jumladan,.
2017-yil 30 sentabrdagi Pf-5198-sonli “Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan 
takomillashtirish. chora-tadbirlari. to‘g‘risida”gi. prezident. farmoni. jamiyatning. eng. yosh.
“tarbiyalanuvchilari”ning. zamon. talablari. darajasida. ta’lim-tarbiya. olishini. ta’minlaydigan.
tizimidagi.bir.qator.muammolarni.bartaraf.etish.imkonini.yaratdi..
Shuningdek, 2019-yil 15-dekabrdadi “Umummiy o‘rta ta’lim muassasalarida “Tarbiya” 
fanini. bosqichma-bosqich. amaliyotga. joriy. qilish. choralari. to‘g‘risida”gi. Vazirlar.
Mahkamasining.qaroriga.binoan,.2020-2021-yillarda.1-9-sinflarda,.2021-2022-o‘quv.yilida.
bosqichma-bosqich “Odobnoma”, “Milliy istiqlol g‘oyasi” va ma’naviyat asoslari”, “Din 
tarixi”.fanlarini.birlashtirgan.holda.“Tarbiya”.fanini.amaliyotga.joriy.etish.farzandlarimizni.
yuksak.tarbiya.bilim.samaradorligini.oshirishga.qaratilmoqda.
Yosh. avlod.tarbiyasi.xususida. hukumat.darajasida.islohotlar.olib.borilayotganiga.sabab.
insonning. ongi. o‘sib. borishi. natijasida. unga. psixologik. va. ma’naviy. ta’sir. etishning.
zamonaviy usul va yo‘nalishlarini ishlab chiqish va ommalashtirish ishlarini tashkil etish 
va.tartibga.solishdir..
Bugun.shuni.angladikki,.oddiy.qilib.aytganda.“Nima.eksang,.shuni.o‘rasan”.degan.xalq.
maqoli. aynan,. yosh. avlodni. tarbiya. qilish. sohasida. aksioma. kabi. ahamiyatga. ega. ekan..
Lekin,.qaysi.yo‘ldan.bo‘lsada.inson.tarbiyasining.yo‘nalishlari.oxiri.barchasi.bitta.nuqtada.
to‘qnash.kelib,.birlashishini.ko‘rishimiz.uchun.teran.nazar.bilan.qarashimiz.kifoya..
Mutaxasislarning.fikriga.ko‘ra,.bola.maktabga.borgunicha.uni.“podshoh”.bilib.muomala.
qilinadi,. yani. risoladagi. barcha. iltimoslari. so‘zsiz. bajariladi,. erkaliklaridan. qaytarilmaydi..
Shundan so‘ng unga asta-sekin tushuntirish orqali, kattalarning o‘zi ibrat bo‘lishi orqali 
tarbiya.beriladi.

---

372
10
Tarbiya. bir. necha. tomondan. olib. boriladi.. Bolani. aqlan. rivojlanishi. uchun. unga. turli.
kitoblar.o‘qib.beriladi,.rivoyat.va.ibratli.hikoyalar.so‘zlanadi.yoki.aql.zakovatini.charxlovchi.
bolalarga.xos.oyinlardan.foydalaniladi..Real.hayot.haqida.tushunchaga.ega.bo‘lishi.uchun.
esa.hayot.va.o‘lim,.yaxshilik.va.yomonlik,.axloq.va.odob.kabi.mavzularda.sodda.va.bola.
ruhiyatiga.mos.vositalar,.kitob,.rasm,.va.turli.tomoshalar.orqali.tushuntirishlar.olib.boriladi..
Yosh.avlodga.jismoniy.tarbiyaga.oid.ko‘nikmalarni.berish.uchun.esa.sport.to‘garaklariga.
va.yoki.biror.foydali.mehnatga.jalb.qilish.orqali.o‘rgatish.mumkin..O‘sib.kelayotgan.yosh.
avlod.tarbiyasiga.to‘liq.vaqt.ajratish,.ajratilgan.vaqt.davomida.esa.to‘g‘ri.yo‘nalishda.tarbiya.
berishni.barcha.ota-onalar.ham.uddasidan.chiqishi.qiyin..Albatta.har.bir.ota-ona.farzandini.
tarbiyali. va. salohiyatli. bo‘lishini. xoxlaydi,. lekin. o‘zi. yetarlicha. bilm. salohiyatga. ega.
emasligi,.yoki.dunyoning.ishlari.bilan.bandligi.bunga.imkon.bermasligi.mumkin.Va.bugungi.
kundagi.ehtiyoj.esa.to‘g‘ri.tarbiya,.to‘g‘ri.salohiyatga.egalik.qiluvchi.tarbiyachilarga.borib.
taqalmoqda..Agar. e’tibor. berib. qaraydigan. bo‘lsak,. ota-ona. farzandini. biror. maktabgacha.
ta’lim.muassasasi.yoki.mutaxasis.tarbiyasiga.berishdan.avval.garchi.o‘zi.saviyasi,.salohiyati.
o‘rtacha.mutaxasis.egallagan.bilimga.ega.bo‘lmasada.eng.yaxshi.mutaxasisiga,.eng.yaxshi.
muassasa, deb tanilgan maskanda farzandi kamolini ko‘rishini istaydi, bu istak esa ko‘proq 
mablag‘.talab.etsa.ham.undan.yuz.ugirmaydi.
Bugungi kundagi yosh ota-onalar orasida eng ommalashgan bola tarbiyasidagi holat uni 
umuman. bosh. vaqtini. qoldirmay. turli. xil. tillarni,. qo‘shimcha. fanlarni. o‘rganishga,. sport.
to‘gariklariga. qatnashishga. jalb. etishdir.. Bu. jalb. qilishlar. ko‘p. hollarda. qattiqqo‘llik. yoki.
biror.orzusidagi.narsani.va’da.qilish.orqali.amalga.oshiriladi..Lekin,.bu.holat.unda.anashu.
vaqtda shakllanayotgan bolalik tasavvurlarini bo‘g‘ib qo‘yishga, odamovi, tortinchoq bolib 
qolishiga. olib. kelishi. mumkin.. Bolani. turli. qoliplarga. solishga. urinish,. kuchi. va. iqtidori.
yetmaydigan.mashg‘ulotlarga.majburlash.irodasini.sindirishi,.ruhiga.salbiy.ta’sir.ko‘rsatishi,.
keyinchalik.uni.hamma.narsaga.befarq.va.loqayd.qaraydigan.qilib.qo‘yishi.ham.mumkin..
Albatta, bugungi kun bolasini faqat o‘yinlar bilan ovora qilish emas, balki meyordan 
oshirmagan holda o‘ynashga va dars mashg‘ulotlari bilan shug‘ullanishiga sharoit yaratib 
berish.lozim.
Axloqiy.tarbiyada.eng.muhim.vositalar,.bu.bolaning.nafsoniyatiga,.g‘ururiga.tegmagan.
holda,.yakkama-yakka.suhbatda.bo‘lish,.unga.nasihat.qilishdir..Ko‘pchilik.oldida.unga.tarbiya.
bermoqchi bo‘lib, boshqa bolani o‘rnak qilib ko‘rsatib tarbiyalash samarasiz, ko‘p hollarda 
hatto,.zararli.tarbiyaga.omil.bo‘lishi.mumkin..Shuning.uchun,.bola.tarbiyasida.to‘g‘ri.yo‘lga.
solaman deb, noto‘g‘ri holatlarni keltirib chiqarishiga sabab bo‘ladigan tanbehlardan ehtiyot 
bo‘limog‘imiz.darkor.
Farzand.tarbiyasi.haqida.sharq.mutafakkirlari.qanday.fikrlarni.bildirishgan?.Tarixga.nazar.
solamiz.
Buyuk.vatandoshimiz.“shayxur.rais”.Abu.Ali.ibn.Sino.yosh.avlod.tarbiyasining.ibtidosi.
qanday.va.nimalar.bo‘lishi.haqida.quyidagilarni.aytgan.edi:.“Yosh.bola.boshlang‘ich.ta’lim.
va tilga doir qoidalrni yod olganidan keyin u mashg‘ul bo‘lishi mumkin bo‘lgan kasb-hunar va 
san’atga.moyilligiga.qarab,.uni.shunga.yo‘llaymiz..Agar.u.kotiblikni.xohlasa,.til,.xat.yozish,.
nutq.so‘zlash.va.odamlar.bilan.muomala.qilish.kabilarga.dalolat.qilamiz..Albatta,.bu.o‘rinda.
bolaning.mayli.ahamiyatga.ega”.
Mirzo. Ulug‘bekning. oila. muhiti. sog‘lom. avlodni. yetishtirish. haqidagi. fikrlari. shundan.
iboratki, alloma uqtirishicha, bolaning bilim olishiga bo‘lgan qiziqishi, havasini oshirishda 
u.tarbiyalanayotgan.muhit.muhim.o‘rin.egallaydi..Farzandlarini.haqiqiy.inson.bo‘lib.kamol.
topishiga.ota-onalar.alohida.e’tibor.berishlari.lozim.

---

373
10
Alisher Navoiy bolaning voyaga yetishida, kamol topishida tarbiyaning kuchi va qudratiga 
alohida. e’tibor. beradi.. Tarbiya. natijasida. bolaning. foydali. va. yetuk. kishi. bo‘lib. o‘sishiga.
ishonadi..Yosh.bolaning.juda.kichik.yoshidan.boshlab.tarbiyalamoq.zarur..Tarbiya.insonga.
o‘zida.yaxshi.fazilatlarnihosil.qilishga.yordam.beradi.
Yusuf.Xos.Xojibning.uqtirishicha.har.bir.kishi.jamiyatga.munosib.kamol.topmog‘i.kerak..
Farzandlar.tarbiyasi.nihoyatda.erta.boshlanmog‘i.shart..Shundagina.noo‘rin.xatti-haratatlariga.
berilishini.oldini.olingan.bo‘linadi.
Farobiy.ma’rifatli.yetuk.odamning.obrazini.tasvirlar.ekan,.bunday.deydi:.“Har.kim.ilm.
hikmatini. o‘rganaman. desa,. uni. yoshligidan. boshlasin,. sog‘-salomatligi. yaxshi. bo‘lsin,.
so‘zini uddasidan chiqsin, yomon ishlardan saqlangan bo‘lsin, barcha qonun-qoidalarni 
bilsin,.bilimdon.va.notiq.bo‘lsin,.ilmli.va.dono.kishilarni.xurmat.qilsin,.ilm.va.ahli.ilmdan.
mol-dunyosini.ayamasin,.barcha.moddiy.narsalar.to‘g‘risida.bilimga.ega.bo‘lsin”.
Bugungi.shiddat.bilan.rivojlanayotgan.zamonamizda,.yurtimiz.O‘zberkistonda.ham.bola.
tarbiyasini. erta. boshlash. muhim. kelajak. poydevori. ekanligiga. e’tibor. qaratib,. juda. katta.
samarali.faoliyatlar.amalga.oshirilmoqda..Aytishimiz.mumkinki,.bolalarni.to‘liq.MTM.larga.
qamrab.olish.ishlari,.maktab.darsliklariga.kelgusi.o‘quv.yillaridan.boshlab,.barcha.sinflarda.
o‘qitish uchun “Tarbiya” darslarini kiritilishi, tarbiyali insonlar bilim olishi ham albatta o‘z 
natijasini.yuqori.ko‘rsatkichlarda.ko‘rsata.olishiga.omildir.
Foydalanilgan.adabiyotlar.ro‘yxati
1.. Alisher.Navoiy.“Mahbub.ul-qulub”..-T.:.G‘ofur.G‘ulom.nomidagi.Adabiyot.va.san’at.
nashriyoti..2010.
2..
Abu Ali ibn Sino “Donishnoma” internet manbasi
3..
farobiy “fozil odamlar shahri” internet manbalari
4.. Mirzo.Ulug‘bek.“To‘rt.ulus.tarixi”.–.T.:.Cho‘lpon.nashriyoti..1993..
5.. Yusuf..Xos.Xojib.“Qutadg‘u.bilig”.internet.ma’lumotlari........................

---

374