16-mavzu. Ochiq iqtisodiyotda makroiqtisodiy siyosat reja

M=↓R
es
 +↑DS
Bunda u ochiq bozordagi operatsiyalar yoki pul-kredit siyosatining boshqa 
vositalaridan foydalanadi.
Ammo sterillash imkoniyatlari cheklangan. Agar to„lov balansining taqchilligi 
uzoq vaqt saqlanib qolsa, uni bartaraf qilishga intilish valuta rezervlarini tugab 
qolishiga olib kelishi mumkin. Bunday holatda, mamlakat, almashinuv kursining 
pasayish tendensiyasini bartaraf qilish hamda pulning xorijga oqib ketishini tugatish 
uchun yoki qayd etilgan kursdan voz kechishi, yoki pul massasining qisqarishiga 
yo„l qo„yib berishga majbur bo„ladi. To„lov balansining barqaror ijobiy qoldig„i 
sharoitida rezervlar hajmi shunchalik ko„p bo„lishi mumkinki, ichki kredit nolga teng 
bo„lib qoladi. Bu esa amalda mumkin bo„lmagan holatdir (banklar ichki kreditlarni 
kamaytirmasligi, balki nobank sektoridan pul qarz olishi zarur bo„ladi). 
Demak, hattoki sterillash ham pul masssasini to„lov balansi ta‟siridan himoya 
qila olmaydi. Bu esa pul-kredit siyosatining ichki balansga ta‟sirini keskin cheklab 
qo„yadi. 
Qayd qilingan valuta kursi sharoitida budjet-soliq siyosatining samaradorligi 
kapitalning mobilligiga to„g„ridan-to„g„ri bog„liq. Davlat xarajatlarining ko„payishi 
foiz stavkasining o„sishini keltirib chiqaradi (fond bozorida qarzga mablag„ olib, 

---

10 
davlat xususiy sektor foydalanadigan pul massasini kamaytiradi) . Bu esa o„z 
navbatida xorijdan kapital oqib kelishini rag„batlantirapdi. Kapitalning yuqori 
mobilligi sharoitida davlat xarajatlarining ko„payishi bilan bog„liq savdo balansi 
taqchilligi kapital harakati schyotining musbat (ijobiy) qoldig„i bilan amalda 
qoplanadi. Markaziy Bank esa yuzaga kelgan almashinuv kursining o„sish 
tendensiyasini bartaraf qilish uchun xorijiy valutani sotib olish va muomalaga
milliy valutani ko„p miqdorda chiqarishga, bu bilan esa pul taklifini oshirishga 
majbur bo„ladi. Bu tadbir (davlat xarajatlarining o„sishi bilan birgaldikda) 
daromadlarning kengayishi uchun qo„shimcha rag„bat yaratadi.
Shunday qilib, qayd qilingan valuta kursi sharoitida budjet-soliq siyosati pul-
kredit siyosatidan farli ravishda daromad darajasiga, o„z navbatida ichki 
muvozanatga muvaffaqiyatli ta‟sir ko„rsata oldadi. Tasir darajasi kapitalning 
mobilligi o„sishi bilan ortib boradi.