16 mavzu. “Makroiqtisodiyot” faniga kirish

Deflyator = ------------- 100
 Qⁱ₁ Pⁱ₀
Bu yerda: i – deflyatorni hisoblash uchun bozor savatiga kiritilgan tovarlar soni;
Qⁱ₁ – joriy yilda bozor savatiga kiritilgan i – tovar yoki xizmatlar hajmi miqdori (Masalan 2 kg shakar, 2 dona koʻylak va h.k);
Pⁱ₁ – joriy yilda bozor savatiga kiritilgan i — mahsulotning shu yilga bahosi;
Pⁱ₀ – joriy yilda bozor savatiga kiritilgan i – mahsulotning bazis yildagi bahosi.
Deflyatorni hisoblash shartlari:
- odatda oʻtgan yilga nisbatan hisoblanadi;
- bozor savati joriy yilda aniqlanib keyingi yillarda oʻzgartirilishi mumkin;
- bozor savatiga ham iste’mol ishlab chiqarish xarakteridagi tovarlar va xizmatlar kiritiladi;
- bozor savatiga kiritilgan tovarlar va xizmatlar turlarining umumiy YaIM dagi ulushi katta qismini tashkil qilishi kerak;
- bozor savatiga kiritilgan tovarlar va xizmatlar hajmlari oʻrtasidagi nisbat ularning YaIM dagi ulushlari oʻrtasidagi nisbatga mos kelishi kerak.


Nominal YaMM
Real YaIM = ———————————— 100
Deflyator
Iste’mol narxlari indeksi quyidagicha aniqlanadi:
 Qⁱ₀ Pⁱ₁
INI = ------------- 100
 Qⁱ₀ Pⁱ₀
Bu yerda:
Qⁱ₀– bazis yilda bozor savatiga kiritilgan i – tovar va xizmatlar hajmi;
Pⁱ₁ – i – tovarning joriy yildagi bahosi;
Pⁱ₀ – i – tovarning bazis yildagi hajmi.
Iste’mol narxlari indeksi hisoblashning shartlari;
- bozor savati bazis yil uchun aniqlanadi va bir necha yil davomida oʻzgarmaydi;
- bozor savatiga faqat iste’mol xarakteridagi tovarlar va xizmatlar kiritiladi;
- bozor savatiga kiritilgan tovarlar va xizmatlarning hajmi iste’mol xarajatlarining katta qismini tashkil etishi kerak.
INI koʻrsatkichining kamchiligi shundaki, bozor savati tarkibi oʻzgarmas boʻlganligi tufayli aholi iste’moli tarkibida tovarlar va xizmatlar ulushining oʻzgarganligini, shuningdek, tovarlar va xizmatlar sifatida roʻy bergan oʻzgarishlarni hisobga olish imkonini bermaydi. Shu sababli bu indeks baholar darajasini biroz oshirib koʻrsatadi.
YaIM deflyatori esa bozor savatiga joriy yida kiritilmay qolgan tovarlar baholarining oshishini hisobga olish imkonini bermasligi tufayli baholar darajasini biroz pasaytirib koʻrsatadi. Shu sababli bu ikki indeksning oʻrtacha darajasini xarakterlovchi Fisher indeksi hisoblanadi: