16. Mavzu. Davlat xarid tizimini boshqarishning xorijiy mamlakatlar tajribasi

---

16.
 
MAVZU. DAVLAT XARID TIZIMINI BOSHQARISHNING XORIJIY 
MAMLAKATLAR TAJRIBASI 
 
REJA: 
1.
 
Davlat xarid tizimi tashkil etish va boshqarishning AQSH tajribasi 
2.
 
Evropa Ittifoqiga kiruvchi mamlakatlarning davlat xarid tizimini 
boshqarish amaliyoti 
3.
 
Xalqaro moliya institutlari tajribasi 
 
 
Tayanch so’z va iboralar 
Davlat xaridini tashkil qilishning AQSh tajribasi, Federal xarid siyosati 
boshqarmasi, Federal xarid agentliklari, FAR, Umumiy Xizmatlar Boshqarmasi, 
Xarid siyosati Federal Boshqarmasi, Federal ehtiyojlar uchun xaridni amalga 
oshirish Tartibi, Federal xaridning Markazlashgan axborot tizimi, Evropa Ittifoqiga 
kiruvchi mamlakatlarning davlat xaridi tizimi, “EIning rasmiy jurnali”, “Kundalik 
elektron tender”, Germaniyaning davlat xaridi tizimi, Davlat buyurtmasi Forumi”, 
Davlat xaridini tashkil qilishning xalqaro moliya institutlari tajribasi 
1.
 
Davlat xarid tizimi tashkil etish va boshqarishning AQSH tajribasi 
 
 
Davlat xaridini tashkil etish jarayonlarini boshqarish sohasida O’zbekistonda 
amalga oshirilayotgan islohotlar, davlat mablag’larini samarali boshqarish, 
shuningdek, xarid jarayonlarida raqobat muhitini shakllantirish, kichik biznes va 
tadbirkorlik sub’eklarini ushbu sohaga kengroq jalb etish kabi qator maqsadlarni 
ko’zlaydi. 
Davlat va mahalliy organlar xaridining samarasi amaldagi qonunchilik, davlat 
xaridini tartibga soluvchi organlar faoliyatining samarasi hamda xaridni amalga 
oshiruvchi xodimlarning professionallik darajasi kabi omillarga bevosita bog’liq. 
Davlat xaridini boshqarishning xorijiy tajribasi, xususan, AQSh, Avstraliya, 
Evropa Ittifoqi va boshqa rivojlanayotgan davlatlar amaliyotini o’rganish hamda 

---

ularning ijobiy tajribalarini mamlakatimiz davlat xaridi tizimini boshqarishning 
samarali mexanizmalarini joriy etishda qo’llash muhim ahamiyat kasb etadi. 
Davlat xaridini tashkil etishda AQSh tajribasini, ushbu mamlakatda davlat 
xaridini davlat moliyasi tarkibidagi o’rnini tahlilidan boshlaymiz. AQSh hukumati 
mudofaani ta’minlashga, ta’limga, shifoxonlar, yo’l qurilishi va boshqa 
umumjamiyat ehtiyojlarni moliyaviy ta’minlash uchun davlat xarajatlarni amalga 
oshiradi. AQShda shtatlar hukumati va mahalliy o’z- o’zini boshqarish organlari 
tovarlar va xizmatlar sotib olish uchun federal hukumatga nisbatan ham ko’proq 
xarajatlarni amalga oshiradi. 
Quyidagi 1-jadvalda AQShda davlat xarajatlarining taqsimlanishi aks 
ettirilgan. Jadval ma’lumotlari ikki xil tartibda ajratilgan: birinchidan – xarajatlarni 
federal va shtatlar hamda o’z-o’zini boshqarish organlari o’rtasida ajratib 
ko’rsatilgan; ikkinchidan – davlatning umumiy xarajatlari hamda tovarlar va 
xizmatlar sotib olishga yo’naltirilgan qismi (ya’ni ijtimoiy to’lovlarni ajratgan 
holda) aks ettirilgan. Ijtimoiy to’lovlar (transfertlar) – bu uni oluvchilarga tovarlar 
va xizmatlar taklif etilmasdan, to’lanadigan mablag’lardir.