16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

 
.
292 
AQSh fermerlarining foydasi ob havo va chet el ishlab chiqarishidagi 
o’zgarishlarga bog’liq: chet eldagi don maxsulotlarning yaxshi hosili bu AQSh 
maxsulotlariga talabning kamayishidir. Shunga o’xshab yevropa va janubiy 
sharqiy osiyo davlatlari foydasidagi siklik o’zgarishlar masalan AQSh qishloq 
xo’jaligi maxsulotlariga talabni surishi mumkin. Chet el iqtisodiy siyosatidagi 
o’zgarishlar ham talabni o’zgartirishi mumkin. Masalan sharqiy yevropa 
davlatlari o’z qishloq xo’jalik maxsulotlari yetishtiruvchilarini chet el raqobatidan 
kuchliroq ximoya qilishmoqchi bo’lishsa bunda AQSh fermerlari u yerga kira 
olmaydi va AQSh maxsulotlariga talab pastayadi. Xalqaro siyosat ham talab 
barqaror emasligiga o’z xossasini qo’shadi. AQSh va xitoy va AQSh va Rossiya 
o’rtasidagi munosabatlarning o’zgarishi bir qancha vaqt davomida shu 
davlatlarga eksportning o’sishi va boshqa davlatlarda kamayishiga olib keldi. 
Dollarning xalqaro qiymatidagi o’zgarishlar ham hal qiluvchi ta’sirga ega 
bo’lishi mumkin. Dollar kursining pastayishi AQSh qishloq xo’jaligi 
maxsulotlariga talabni oshiradi (bunda chet elliklar uchun maxsulotlar arzon 
tushadi) va ko’tarilishi ularga nisbatan talabni kamaytiradi.
4

Xulosa sifatida: eksport muhimligining o’sib borishi AQSh maxsulotlariga 
talabning qisqa muddatli no barqarorligini kuchaytirdi. Qishloq xo’jaligi mollari 
eksporti nafaqat ob havo, foydaning o’zgarishi va chet iqtisodiy siyosati lekin 
bundan tashqari xalqaro siyosat va dollarning qiymatiga ham bog’liq. (asosiy 
savol). 16.4 rasmi AQShda qoramol, cho’chqa, jo’xori, va bug’doyning 20 asr 
ikkinchi yarmida inflyatsiya xisobga olingan xoldagi narxlarini ko’rsatadi. Qisqa 
muddatli iqtisod narxlari ko’rinib turibdi. Real qishloq xo’jaligi maxsulotlaridagi 
umumiy pasayish ham shunday (inflyatsiyani xisobga olganda).
Uzoq muddatli istiqbol: sanoatning pasayishi 
Qishloq xo’jaligining bozorining ikki asosiy xususiyatlari nega qishloq xo’jaligi 
pastayayotgan sanoat ekanligini tushuntiradi:

Vaqt o’tishi bilan texnologik rivojlanish tufayl qishloq xo’jaligi maxsulotlari 
taklifi o’sadi.

Qishloq xo’jaligi maxsulotlariga talab sekin o’sgan chunki u foydani 
etiborga olganda noelastik. Endi keling talab va taklif kuchlarining har birini 
ko’rib chiqaylik.
Texnologiyalar va taklifning o’sishi 
Texnologik rivojlanishning tez o’sish sur`ati qishloq xo’jaligi maxsulotlarining 
taklifini o’stirdi. Bu texnologik rivojlanish ko’pgina ildizlarga ega: qishloq 
xo’jaligining mexanizatsiyalashuvi, yer boshqaruvining rivojlangan texnikasi, 
tuproqning saqlanishi, irrigatsiya, gibrid ekinlarning ishlab chiqilishi, rivojlangan 
o’g’it va insektatsidlarning mavjudligi, polimer o’ramli urug’lik va qoramol 
4
Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue
Economics 299 б

---