15-mavzu: limfa aylanish tizimining anatomo-topografiyasi qon hosil qiluvchi va immun organlar, ichki sekretsiya bezlari tuzilishi. Reja

Limfa tugunlari organizmning aniq joylarida topp-topp bo’lib joylashadi. Limfa tugunlari - lymphanodus zich retikulyar to’qimadan tuzilgan bo’lib, kapsula bilan o’ralgan. Bu kapsuladan limfa tugunlarining ichki qismiga bir qancha xovon (to’siq) - trabecula chiqadi, ular oralig’ida limfa tugunining po’stloq va mag’iz moddalari joylashadi. Limfa tugunlariga keluvchi tomirlar kapsulani teshib o’tib, sinuslarga ochiladi, shu erda limfa oqimi sekinlashadi. Limfa suyuqligiga bir qancha limfa tanachalari qo’shiladi. Limfa tomirlaridan oqadigan limfa suyuqligining miqdorini aniqlash juda qiyin, chunki uning 2/3 qismi suv, shundan, 10 % qon, qolgani (55-60 %) limfa suyuqligi bo’ladi. Limfa suyuqligi qon tomirlari bo’ylab organizmga, to’qimalarga tarqalib, keyin limfa tomirlariga o’tadi, so’ngra butun organizmdan yig’ilib kelib, Yana qon tomirlariga tushadi. Butun tanadan limfa suyuqligi quyidagi ikkita asosiy limfa yo’li bo’ylab yig’iladi.
Ko’krak limfa yo’li - ductus thoracicus butun tananing ko’p qismidan limfa suyuqligi to’playdi. Bu yo’l bel sisternasidan boshlanadi va ko’krak aortasining o’ng qismida joylashadi. U oldingi kovak venaga quyiladi. Bel sisternasi - cisterna chili har xil shaklda bo’ladi. U aortaning o’ng qismida I bel umurtqasi ostida joylashadi. Sisternaning orqa qismiga belning limfa stvoli - truncus lymphaticus lumbalis va ichak limfatik stvoli - truncus lymphatcus intestinalis kelib qo’shiladi. Qorako’l qo’ylarda ko’krak yo’li bo’yinturuq venasiga quyiladi. O’ng va chap kekirdak limfa tomirlari - ductus trachialis dexter et sinister xalqum orti limfa tugunlaridan limfa suyuqligi yig’adi.
O’ng limfa yo’li - truncus lymphaticus dexter uncha uzun emas, lekin anchagina keng bo’lib oldingi o’ng oyoq, bo’yin va ko’krak qafasining o’ng tomonidagi limfa tugunlaridan limfa suyuqligi oladi. U birinchi qovurg’a ro’parasida oldingi kovak venaga qo’shiladi.
Boshdagi limfa tugunlari
Quloq oldi limfa tuguni – ln. rarotidei quloq oldi so’lak bezining ostida, yuqorgi jag’ pastki tomon bo’g’imining quyi qismida joylashadi. Unga xalqumning yon qismidagi tugunlardan limfa oqib keladi. Quloq oldi limfa tugunining uzunlgi qoramollarda 5-7 sm, cho’chqalarda (2-3 ta) 3-6 sm, otlarda (6-10 ta) 2-7 sm bo’ladi.
Jag’ osti limfa tuguni - ln. mandibularis pastki jag’ shoxchalari orasida teri ostida joylashadi. Ildizi boshda bo’lib, unga xalqum va bo’yin tugunlaridan limfa kelib quyiladi. Uzunligi qoramollarda 3-3,5 sm, cho’chqalarda (1-2 ta) 3-3,5 sm, otlarda (35-75 ta) 0,2-3,5 sm bo’ladi.
Xalqum orti limfa tuguni - ln. retropharyngei bir necha guruh bo’lib, ular yon tomondagi va qo’shimcha limfa tugunlaridan iborat.
O’rta qism limfa tuguni - ln. retropharyngeus medialis xalqumning ustki qismida joylashadi, ildizi bosh, xalqum, qizilo’ngach va hiqildoqda bo’lib, kekirdak limfa yo’li bo’ylab oqadi. Uzunligi qoramollarda 3-6 sm, cho’chqalarda kam uchraydi, otlarda (20-40 ta) 0,3-4 sm bo’ladi, u bo’yinning chuqur limfa tuguni bo’ylab oqadi. YOn tomon limfa tuguni - ln. retropharyngeus lateralis atlant qanotining chuqurchasida joylashadi, ildizi boshda, limfaning oqishi har xil, uzunligi qoramollarda 3-3,5 sm, cho’chqalarda 1-3 sm, otlarda (8-15) 0,31,5 sm. cho’chqalarda qo’shimcha limfa tuguni - ln.n. mandibularis accessories ham bo’lib, uning uzunligi 0,3-1 sm keladi va jag’ osti bezining orqa qismida joylashadi, ildizi bo’yinning oldingi qismida bo’lib, bo’yinning yuza limfa tuguniga quyiladi.