15-мавзу: Ҳашаротларнинг морфологияси ва бош ва кўкрак тузилиши. Ҳашаротларнинг қорин тузилиши ҳамда уларнинг ўсимталари

15-МАВЗУ: Ҳашаротларнинг морфологияси ва бош ва кўкрак тузилиши. Ҳашаротларнинг қорин тузилиши ҳамда уларнинг ўсимталари.

1.Ҳашаротларнинг ташқи тузилиши:

• бош қисми
• кўкрак
• қорин ва уларнинг ўсимталари

1. Ҳашаротларнинг ташқи тузилиши

Ҳашарот танаси ҳаракатчан бўлиб, қатор бўғимларга бўлинган. Уларнинг .бўғимлари узининг бошланғич кетма-кет такрорланиши ёки метамерлигини йўқотган ва танаси уч қисмга бўлинган. Булар бош, кўкрак ва қорин қисмлардир.

• Ҳашарот танаси ҳаракатчан бўлиб, қатор бўғимларга бўлинган. Уларнинг .бўғимлари узининг бошланғич кетма-кет такрорланиши ёки метамерлигини йўқотган ва танаси уч қисмга бўлинган. Булар бош, кўкрак ва қорин қисмлардир.
• Бош қисми 5—6, кўкрак қисми 3 ва қорин қисми 11 бўғимдан иборат. Демак, ҳашаротлар танасидаги бўғимларнинг умумий сони 19 тадан кам эмас.

Ҳашаротнинг морфологик тузилиши (Чигиртка мисолида). 1-мўйлов қисми, 2-кўзи, оёқлари, қаноти, I-бош қисми, II- кўкрак қисми, III- қорин қисми.

Ҳашарот боши (Caput)

• Ҳашарот боши (Caput) мустаҳкам пишиқ калла қутиси ёки бош қалпоғидан ташкил топган бўлиб, у бошнинг ташқи скелетини ҳосил қилади. Унда оғиз органлари, бир жуфт мўйлов бир жуфт мураккаб ёки фасетик кўз ва оддий кўз ёки кўзчалар ўрнашган.

Бош ўсимталари.

• Мўйловлар бўғимларга бўлинган бир жуфт узун ҳосилалардан иборат. Мўйловлар ҳид билиш ва сезиш вазифасини бажаради. Улар йўғонлашган бўғимдан бошланади (уни дастак ёки скапус ҳам дейилади), ундан кейин таянч бўғим ёки педицилл келади, учинчи бўғимдан қолган қисми эса хипчин деб аталади. Мўйловлар жуда хилма-хил тузилган ва уларнинг кўпчилиги турни аниқлашда яхши белги бўлиб хизмат қилади. Мўйловларнинг қуйидаги турлари мавжуд: ипсимон, қилсимон, тасбеҳсимон, аррасимон, тароқсимон, тўғноғичсимон, пластинкасимон, тирсаксимон, патсимон ва қилдор. Кўпинча мўйлов тузилишида жинсий диморфизм кўзга ташланади, бунда одатда эркак ҳашаротнинг мўйловлари урғочисиникига нисбатан бирмунча ривожланган бўлади (кузги тунлам ва бошқалар).