15-Ma’ruza Togʻ jinslaridagi strukturaviy bogʻlanishlari haqida. Yer osti suvlarining fizik xossasi va ximik tarkibi. Reja

Puasson nisbati - bu tog' jinslarining kuchlanish ta'sirida deformatsiya paytida hajmini o'zgartirish qobiliyatining o'lchovidir. Hisoblashda keng qo'llaniladigan Puasson nisbati elastik deformatsiyani anglatadi.
Tog' jinslarida Puasson nisbati ham tor chegaralarda o'zgaradi - 0,1-0,3. G'ovaklikning oshishiga qarab u kamayadi: qobiqli ohaktoshlarda 0,23 dan 0,8 gacha, organogen ohaktoshlarda 0,27 dan 0,23 gacha, marmar organogen ohaktoshlarda 0,32 dan 0,30 gacha. Ammo biz zich kvartsitlardan ko'proq g'ovakli qumtoshlarga o'tganimizda, u 0,10-0,8 dan 0,18-0,29 gacha ko'tariladi.Tarqoq jinslar uchun qiymat 0,1 dan 0,5 gacha o'zgaradi. Namlik katta ahamiyatga ega: quruq qum uchun 0,1-0,25, suvga to'yingan qum uchun 0,44-0,49.
Tog' jinslarida yorilish Puasson nisbati qiymatiga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi . Singan jinsda jami kuchning faqat bir qismi uning uzluksiz qismini deformatsiyalashga, qolgan qismi yoriqlarni yopish va qirralarni buzishga sarflanadi; natijada kengayish butun naqshning kengayishiga olib kelmaydi. Shuning uchun singan jinsning namunasi bir xil bosimdagi qattiq jinsga qaraganda past bo'ladi .

3. 
   Dispers jinslarning deformatsiya xossalari . Ko'pchilik Dispers tog’ jinslarining muhim deformatsiya xossasi bu zarrachalarning bir-biriga nisbatan siljishi natijasida g’ovak hajmining kamayishi, zarrachalarning o’z deformatsiyasi, shuningdek, g’ovaklarni to’ldiruvchi suv va gazlar hisobiga ularning yuk ostida siqilish qobiliyatidir.
   

To'yingan tuproq suvining siqilishi g'ovaklardan suvni olib tashlash hisobiga sodir bo'ladi, tuproq namligi esa kamayadi. To'liq to'yinmagan jinslarning ma'lum bosimgacha siqilishi ularning namligini o'zgartirmasdan sodir bo'lishi mumkin. Tuproqlarning yuk ostida siqilishi vaqt o'tishi bilan sodir bo'ladi. Shuning uchun tuproqlarning siqilish qobiliyatini aniqlashda yakuniy (muvozanat) deformatsiyaning yukga bog'liqligini va doimiy yukda vaqt o'tishi bilan jinslarning deformatsiyasining o'zgarishini tavsiflovchi ko'rsatkichlar ajratiladi. Birinchi guruh ko'rsatkichlari quyidagilarni o'z ichiga oladi: siqilish koeffitsienti a, siqilish koeffitsienti a k , joylashtirish moduli ep; ikkinchi guruhga - v bilan mustahkamlash koeffitsienti va boshqalar .. Dispers jinslarning siqilish ko'rsatkichlari bir o'lchovli muammo sharoitida (ya'ni, tog' jinslarining deformatsiyasi faqat bir yo'nalishda sodir bo'ladi) yuk ostida tuproqlarni zichlashda laboratoriya sharoitida aniqlanadi. . Yanal kengayish imkoniyatisiz tuproqni sinashning bunday turi siqilish deb ataladi.
Tog ' jinslari siqish moslamasida siqilganda namunaning diametri o'zgarmaydi. Shuning uchun jinslarning nisbiy vertikal deformatsiyasi hajmining nisbiy o'zgarishiga teng, ya'ni.

bu erda tuproq namunasining boshlang'ich balandligi, bosim ostida namuna balandligining o'zgarishi , jins namunasining boshlang'ich hajmi, bosim ostida namunaning hajmining o'zgarishi.
Tog' jinslarining siqilishi asosan g'ovak hajmining kamayishi hisobiga sodir bo'lganligi sababli, jinslarning siqilish deformatsiyasi g'ovaklik koeffitsienti qiymatining o'zgarishi, suvning to'liq to'yinganligida esa namlikning o'zgarishi orqali ifodalanadi.

4.