15-amaliy mashg’ulot Mavzu: vegetativ nerv tizimi. Vegetativ nerv tizimining simpatik qismi

Kiprikli tugunning () 
uzunligi 2 
mm bo’lib, ko’ruv nervini tashqi tomonida yotadi. Kiprikli tugun parasimpatik nerv gazimining 
ikkinchi neyron hujayralaridan tashqil to’gan bo’lib, undan chiqqan postganglionar tolalar qisqa 
kiprikli nervlar tarkibida kiprikli va qorachiqni toraytiruvchi muskullarga boradi. Bundan 
tashqari tugundan uch shoxlik nervning sezuvchi tolalari va simpatik postganglionar tolalar 
tranzit holatda o’tadi. 
2.Yuz (oraliq) nervning parasimpatik qismi 
yuqorigi so’lak ajratuvchi o’zak, qanot-
tanglay, jag’ osti tugunlari va ularda joylashtan hujayralar o’siqlaridan iborat. Yuz nervi 
tarkibida yo’nalgan yuqorigi so’lak ajratuvchi o’zakning preganglionar tolalarining bir qismi 
nervning tizzachasi sohasida katta tosh nervi bo’lib ajrab, o’z nomidagi yoriq orqali kalla ichiga 
kiradi. U chakka suyagi piramidasidagi egat bo’ylab yo’nalib, yirtiq teshik orqali kalladan 
chiqqach simpatik nerv bilan qo’shilib qanotsimon kanal nervini hosil qiladi va qanot-tanglay 
tuguni hujayralarida tugaydi. 
Qanot-tanglay tuguni
noto’g’ri shaklda o’lchamlari 4-5 mm bo’lib, 
qanot-tanglay chuqurchasida ustki jag’ nervining tagida yotadi. Tugun hujayralaridan boshlangan 
postganglionar tolalar ko’z yoshi bezi, burun bo’shlig’i, tanglay va halqum shilliq pardasi 
bezlarini innervatsiya qiladi. preganglionar tolalarning boshqa qismi nog’ora tori tarkibida 
kalladan tosh-nog’ora yorig’i orqali o’tib, til nervi tarkibida jag’ osti va til osti tugunlariga boradi. 
Jag’ osti tuguni
o’lchamlari 3-3,5 mm noto’g’ri shaklda bo’lib, jag’ osti bezining ichki tomonida 
yotadi. 
Til osti tuguni
doimiy bo’lmay, til osti bezining tashqi yuzasida yotadi va jag’ osti 
tugunidan kichik. Bu tugunlar hujayralaridan boshlang’an postganglionar tolalar jag’ osti va til 
osti bezlarini innervatsiya qiladi. 
3. Til-yutqin nervining parasimpatik qismi 
pastki so’lak ajratuvchi o’zak, quloq tuguni va ularda 
joylashgan hujayralar o’siqlaridan iborat. Til-yutqin nervi tarkibida yo’nalgan pastki so’lak 
ajratuvchi o’zakning preganglionar tolalari nog’ora nervi tarkibida nog’ora bo’shlig’iga kiradi. 
Undan kichik tosh nervi nomi bilan o’z nomidagi yorig’ orqali kalla ichiga chiqib, chakka suyagi 
piramidasidagi egatda yo’naladi. 
u nerv Bkalladan ponasimon-tosh yorig’i orqali chiqib quloq tuguniga qo’shiladi. 
Quloq tuguni
3-
4 mm 
katgalikda, yumaloq shaklda bo’lib, oval teshik tagida joylashgan. Bu tugunning hujayralaridan 
boshlangan postganglionar tolalar quloq-chakka nervi tarkibida quloq oldi beziga boradi.