14-mavzu: Sintetik yelimlar O’quv modul birliklari

Polivinilxlorid polimerlari va sopolimerlari asosidagi yelimlar. polivinilxlorid organik erituvchilarda yomon eriydi, shuning uchun ular plastizol deb ataluvchi plastifikatordagi pastasimon dispersiya ko’rinishida ishlatiladi. plastizol tarkibida polivinilxloriddan tashqari stabilizatorlar, to’ldirgichlar, pigmentlar, adgezion qopshilmalar va boshqa moddalar bo’ladi. polivinilxlorid polimerlari va sopolimerlari asosidagi yelimlar D-1A, D-4A, D-7A, GIpK-133, pF-1A kabi markalarda ishlab chiqariladi. Bu yelimlar asosida hosil qilingan birikmalarning siljishdagi mustahkamligi 1,5-10 Mpa oralig’ida bo’ladi. Ularni minus 60 dan 130⁰C gacha ishlatish mumkin. yelimlarni 1-3 oygacha muddatda saqlash mumkin. Ularni havo fil trlari qopqoqlarini quyishda, payvand choklarini jipslashda, moy fil trlari kartonli elementlarini yelimlashda, antikorrozion va shovqinga qarshi himoya vositasida ishlatiladi. SHuningdek polivinilxlorid polimerlari va sopolimerlari asosida avtomobillarni tahmirlashda ishlatiladigan Mars, Feniks, MTS-1, pED-B kabi yelimlar ishlab chiqariladi. Ularni minus 40 dan 80⁰C gacha haroratlarda ishlatish mumkin. Ularni saqlash muddati 3 oydan 1 yilgacha. Bu yelimlardan asosan avtomobil salonlari va kabinalarini pardozlashda foydalaniladi.
Yog’och buyumlarni biriktirish uchun yelimlar. Yog’och buyumlarni biriktirish uchun karbomid yelimlaridan foydalaniladi. Biriktirish qotirgichlaridan foydalanilgan opzida xona haroratida (16-24 soat) yoki bir oz qizdirib bajariladi. Biriktiriladigan detallar bir-biriga 0,05-0,5 Mpa (0,5-5,0 kgk/sm²) bosim bilan siqilishi kerak. Kirishishni kamaytirish uchun to’ldirgichlar qopshiladi.
Yuqori haroratlarda ishlatiladigan yelimlar. Yuqori haroratlarda ham ishlay oladigan birikmalar hosil qilish uchun kremniyorganik birikmalar asosida tayyorlangan yelimlardan foydalaniladi. Ular ichida issiq opzida ham, sovuqlayin ham qotadigan yelimlar bor (sovuqlayin qotadigan yelimlarning issiqqa chidamliligi past) VK-8, VK-15 yelimlari bilan hosil qilingan birikmalarni qisqa muddat 1000-1200⁰C gacha qizdirish mumkin. Sunggi yillarda epoksid yelimlar va pastalar keng tarqaldi. Ular yordamida istalgan materiallarni uzaro va boshqa materialga mustahkam biriktiriladi. Ular bilan sovuqlayin ham, issiq opzida ham biriktirish mumkin.