14-mavzu: Sintetik yelimlar O’quv modul birliklari

14.1-jadval. Yelimlarning tavsifi va ishlatiladigan sohasi

Markasi	Asosi	Biriktiriladigan materiallar	Yo’l quyilgan eng yuqori harorat, ^0C	Birikmalar tavsifi
BF-2 BF-4 BF-6 BFR-2	Fenolo-formaldegid smola	Metallar, qotish-malar, keramika, plastmassalar, organik shisha, yog’och, gazlamalar, teri, rezinalar	80 60 200	Suv, neft mahsu-lotlari ta’siriga chi-damli, elektr izolya-tsiyalash xossalari yaxshi
VS-10T VS-350	Fenolo-formalü-degid smola	qotishmalar, pu-at-lar, alyuminiy nikelü, rux, kera-mika, tekstolit	200 300 (qisqa mud-datga (350^oC gacha)	Suv, neft mahsu-lotlari ta’siriga chi-damli, elektr izolya-tsiyalash xossalari yaxshi
Öiakrin	poliefir-akrilat	Istalgan materiallar	150	Suv va atmosfera ta’siriga chidamliligi yomon
VK-3 VK-32200 VK-13M FRAM-30	Fenol-kauchuk	Metallar, plastmassalar	250-300	Suv, neft mahsu-lotlari va erituvchi-lar ta’siriga chidam-liligi yaxshi
PU-2 VK-5 VK-11	poliuretan smola	Metallar, plastmassalar, keramika	200	Suv va neft mahsu-lotlari ta’siriga chidamli
K-17 M-1 M-70	Karbomid smola	Yog’och	80-100	Suvga chidamliligi past
VK-15M KT-30 VKT-2 K-30061 (sovuq-layin qotadi)	Kremniy-organik birikma-lar	Metallar, keramika, plastmassalar, rezina	250-400	Suv va neft mahsu-lotlari ta’siriga chidamli
BÎV-1 KLI-1 L-4 K-153 VK-9 (sovuq-layin qotadi)	Epoksid smola	Istalgan materiallar	100 125	Mexanik mustahkam-ligi yuqori, neft mahsulotlari, eri-tuvchilar ta’siriga chidamli, elektr izo-lyatsiyalash xossalari yaxshi
VK-32M Epoksid P, PR (qaynoq opzida qotadi)	Epoksid smola	Istalgan materiallar	150

mexanik xossalarini yaxshilash uchun qotirgich qopshishdan oldin epoksid smolaga ko’pincha to’ldirgichlar (metall kukunlar, grafit, maydalangan slyuda, talük va boshqalar) qopshiladi. qopshiladigan to’ldirgichning miqdori uzelning turi va ishlash sharoitiga bog’liq. To’ldirgichli va qotirgichli, qaynoq opzida qotadigan epoksid smolalar asosida olingan birikmalarning mustahkamligi ancha yuqori bo’ladi. qotish jarayoni 120-200⁰C haroratda 0,5-4,0 soat mobaynida kechadi.

Poliuretan smola asosidagi yelimlar. poliuretan smola asosidagi yelimlarning adgezion xususiyati yaxshi bo’lib, xona haroratida va qaynoq opzida ishlatish mumkin. yelim tayyorlashda poliefir va poliizotsianatlarning gidroksillaridan foydalaniladi. poliuretan smolalar asosidagi yelimlarni metall va nometall materiallarni yelimlashda ishlatiladi. Hosil qilingan birikmalar quyidagi xususiyatlarga ega bo’ladi: neft mahsulotlari tahsiriga chidamli, titrash va zarb tahsiriga mustahkamligi yuqori, haroratni tezlik bilan uzgarishiga chidamli.
Poliuretan smola asosidagi yelimlar Vilad 11K-1, Vilad 13-2M, G’K 24-11, KLM-1, PU-2, VK-5, VK-11 kabi markalarda ishlab chiqariladi. Bu yelimlar asosida hosil qilingan birikmalarning siljishdagi mustahkamligi 3-20 Mpa oralig’ida bo’ladi. Ularni minus 60 dan 200⁰C gacha ishlatish mumkin. yelimlarni 6 oygacha (bahzi bir markalari 12 oygacha) muddatda saqlash mumkin.
Poliefirakrilatli yelimlar. poliefirakrilatli yelimlar (masalan, tsiakrin)ning yopishtirish xossalari juda yuqori bo’lib, u bilan istalgan materialni biriktirish mumkin. Xona haroratida bir daqiqada qotadi. Uning suvga chidamliligi past bo’lganligidan kam ishlatiladi. Fenolkauchuk asosida olingan, qaynoq opzida qotadigan yelimlarni yopishtirish xossalari yaxshi. 130-200⁰C haroratda va 0,5-1,2 Mpa (5-12 kgk/sm²) bosim ostida 1-4 soat mobaynida qotadi. Xona haroratida 24 soat, qizdirilganda esa 4 soat mobaynida qotadigan poliuretan asosida tayyorlangan yelimlar zaharliligi tufayli kam ishlatiladi.