14-mavzu. Menejerni rahbarlik uslubi va madaniyati. Reja: Menejer va rahbarlik uslubi tushunchasi

Donolarning fikricha, xushxulqlikning o’nta nishonasi bor: 
1. Yaxshi ishlarda odamlar bilan hamisha birga bo’lish. 
2. Nafs ko’yiga kirmaslik. 
3. O’zgalar aybini qidirmaslik. 
4. Birovda biror ayb sodir bo’lsa, uni yaxshilikka yo’yish. 
5. Aybdor uzr so’rasa, aybni kechirish. 
“Kechira olishlik — mardlik, kechira bilmaslik nomardlik sanaladi” (Amir Temur 
o’gitlaridan). 
6. Muhtojlar hojatini chiqarish. 
7. O’zi haqida o’ylayvermay, boshqalar haqida ham qayg’urish. 
8. O’z aybiga iqror bo’lish. 
9. Ochiq yuzli bo’lish. 
10. Hushmuomala bo’lish. 
Qanoatlilik
— bunday rahbar qanoatsizliqdan keladigan ofatlarni, ya’ni nafs balosi, hasad, 
xudbinlik, baxillik, tamagirlik kabilarni yaxshi anglaydi. Ular nafs balosi odamni har ko’yga 
solishini, nafsini tiygan hurmat-izzat topishini va bexavotir yashashini, qanoatni esa izzatning asosi, 
o’lmaydigan boqiy xazina, qurimaydigan daraxt, zavol topmaydigan mulk ekanligini yaxshi 
tushunishadi. 
Bu o’rinda quyidagi hikmatni keltirish o’rinlidir: 
Har kimning 
nafsi aqliga 
xizmat qilsa, unday kishiga baxt va davlat yuzlanadi. Har kimning 
aqli nafsiga 
xizmat qilsa, baxtu iqbol unday kishidan yuz o’giradi. 
Tamagirlik ham qanoatsizlikdan kelib chiqadi. Tamagir rahbar o’z orzularini ro’yobga 
chiqarish uchun turli qabixliklardan qaytmaydi, hech qanday gunohdan qo’rqmaydi, yolg’on 
gapirmay yurmaydi, yolg’on so’zni isbotlash uchun yolg’on qasamlar ichadi. Tamasi ko’pning 
insofi oz, ochko’z bo’lur. 
Bir kishi o’g’liga dedi:

---

- Nafsingni shunday mashq qildirki, toki u amringga quloq soladigan bo’lsin. O’g’il so’radi: 
- Men qaysi paytda aqlli bo’lishim mumkin? 
- Nafsingga hokim bo’lganingda, — dedi. 
Insonlarga xos yuqorida qayd qilingan ijobiy xislatlarning hammasini bir kishi to’la-to’kis 
egallab olishi juda qiyin, albatga. Lekin shunday fazilatlarga ega bo’lishga barcha rahbarlar intilishi 
kerak. Ammo obro’li bo’lish fazilati har qanday rahbar uchun shak-shubhasiz zarurdir. 
Obro’ 
— bu hamma tomonidan tan olingan hamda mehnat evaziga ortgirilgan, rahbar uchun 
zarur ishonch va qalqondir. Ayni paytda har bir rahbar o’zidan yuqori turuvchi rahbarlar oldida 
ham, o’ziga bo’ysunuvchi xodimlar oldida ham, o’zi bilan huquqi teng boshqa rahbarlar oldida ham 
obro’ga ega bo’lishi lozim. 
Obro’ halol mehnat, tashabbuskorlik va o’z vazifasiga mas’uliyat bilan munosabatda bo’lish, 
jamoa a’zolariga talabchanlik va g’amxo’r bo’lish, o’z ishini chuqur bilish bilan orttiriladi. 
Shuni esda tutish lozimki, xizmat mavqei o’z-o’zidan obro’ keltiravermaydi. Rahbar xizmat 
mavqeiga faqat muayyan ne’matlardan foydalanish usuli deb qaramasligi zarur. U shuni yoddan 
chiqarmasligi kerakki, rahbarlik mansabiga saylab qo’yilgan yoki tayinlangan ekan, endi faqat bitga 
afzallikka ega bo’ladi, u ham bo’lsa: 
O’z jamoasi, umuman xalq manfaati uchun bor kuchi bilan ishlashi, elim deb, yurtim deb 
yonib yashashi kerak. 
Rahbar shu talablarga rioya qilmas ekan u o’z rahbarlik usulida quyidagi salbiy hodisalarga 
yo’l qo’yishi, pirovardida esa o’z obro’yini ketkizishi va el nazaridan qolishiga sabab bo’lishi 
mumkin (29-jadval).