14 Mavzu. Ko‘priklar arxitekturasi Reja: Kо’priklar konstruksiyasi va ularning zamonaviy turlari

Jahon tajribasi. Yaponiyada transport qurilishi. Hudud jihatidan bo‘linib ketgan mamlakat (Yaponiya yoy shaklida 3200km ga cho‘zilgan bo‘lib, u 3900 ta oroldan tashkil topgan arxipelagdan iborat) iqtisodiyoti jadal rivojlanayotgan va aholisining nisbatan kichik qismi ijtimoiy ishlab chiqarishga jalb etilgan Yaponiya o‘z geografik joylashishining noqulay jihatlarini har tomonlama his qiladi.
Orollar hududida temir yo‘llar va avtomobil yo‘llarining jadal taraqqiy etishiga qaramay, yuklarni portlarda bir transportdan boshqasiga qayta ortish zarurati va ularni hatto eng yaqin orollarga ham yetkazib berish uchun dengiz transportidan foydalanish mamlakat transport tizimi iqtisodiyotining nozik jihatiga aylanib qoldi.
Xonsyu va Sikoku orollarini bog‘lab turgan uch magistral bo‘ylab Ichki Yapon dengizi ustidan ko‘prik-o‘tish joylarini loyihalashtirish maqsadida Yaponiyada 1970 yili Honshu–Shikoku Bridge Authority (HSBA) korporatsiyasi tashkil etildi. Ana shu sun’iy inshootlarni loyihalashtirish, ular menejmenti va ulardan foydalanish bilan shug‘ullanar ekan, HSBA keng ko‘lamli tadqiqotlarni amalga oshirib, seysmikligi yuqori bo‘lgan va kuchli shamol esadigan hududlarda loyihalashtirish va qurilish standartlarini belgilab berdi. Ushbu standartlar ko‘prik konstruksiyalari magnitudasi 8 balli zilzilaga (ko‘rib chiqilayotgan seysmik va geologik hudud uchun bu Rossiya shkalalar me’yoriga binoan 9–10 ballga muvofiq keladi), hamda kuchi 80m/s dan oshadigan shamolga dosh berishlari talab etiladi. Bundan tashqari, ham avtomobil, ham temir yo‘l qatnovi uchun mo‘ljallangan ko‘priklar uchun ko‘p sonli tadqiqotlardan so‘ng toliqishga chidamlilik talablariga javob beradigan loyihalashtirish tamoyillari va konstruktiv yechimlar ishlab chiqildi.
Birinchi navbatda, Kodjima – Sakayde magistralidagi ko‘prikli o‘tish qurilmasiga e’tibor qaratish kerak bo‘lib, chunki aynan unda turli tizimlar qo‘llangan, asosiysi, nafaqat avtomobil, balki temir yo‘l transportining ham harakatlanishi ko‘zda tutilgan. Qurilish ishlari 1976 yili boshlangan bo‘lib, trassa 1988 yili ochildi. Unda jami to‘qqizta ko‘prik qad ko‘tardi: Xonsyu oroli tarafidagi birinchisi – Simosui–Seto osma ko‘prigi (sxemasi 230+940+230m), ikkinchisi – ko‘p oraliqli ikki qavatli Xisuisizima (uzunligi 1316m, uchinchi va to‘rtinchisi – 185+420+185m sxema bo‘yicha qurilgan ikkita bir xil Xisuisizima va Ivakurozima ko‘priklari), beshinchi – kesilmay ishlangan ko‘p oraliqli va ikki qavatli, uzluksiz fermali, umumiy uzunligi 877 metr bo‘lgan Iosima ko‘prigi, oltinchi – ko‘p oraliqli ikki qavatli Iosima yo‘l o‘tkazgichi (uzunligi 717 metr), yettinchi va sakkizinchisi – ikkita bir xil 274+1100+274m sxema bo‘yicha qurilgan Kita–Bizan–Seto va Minami–Bizan–Seto osma ko‘priklari va, nihoyat, to‘qqizinchisi – kombinatsiyalangan ko‘p oraliqli ikki qavatli Bannosu yo‘l o‘tkazgichi.