|
Aqiqa marosimi. CHaqaloq uyiga kelgandan keyin ma’lum
muddat o’tgach har bir oilada aqiqa marosimi o’tkaziladi. Bu
marosim Payg’ambarimiz davrlaridan beri o’tkazilib kelinadi.
Bu sunnat marosimlardan biri hisoblanadi.
Aqiqa - har bir chaqalokning ona qornidalik vaqtida chiqqan
sochi bo’lib, u chaqaloq tug’ilganiga bir hafta bo’lgan kuni olib
tashlanadi. SHu munosabat bilan qurbonlik qilinadigan jonliq
ham “aqiqa” deb ataladi.
Aqiqa - arab tilidan tarjima qilinganda, “chaqaloq sochini
olish, qurbonlik so’yish” ma’nolarini bildiradi. Musulmon
oilalarida yangi tug’ilgan chaqaloqqa ism qo’yish va “qorin sochi”
(bolaning tug’ilgan sochi)ga qaychi urish bilan bog’liq odat.
Joxiliyat davridagi turli ma’bud va ma’budalarga atab
qilinadigan qurbonliklar o’rniga musulmon oilasida farzand
tug’ilganligining shukronasi sifatida bir qo’y s o’ y i b aqiqa
marosimini o’tkazish joriy qilingan. Islom an’anasida
aqiqani chaqaloq tug’ilgan kunining 7 yoki 14, yoki 21 kunlari
o’tkazish tavsiya etiladi. Bu kunlarda aqiqa o’tkazilmay qolinsa,
Musulmonlarning
diniym^£osimlari
198
so’ng qaysi kunda, qachon amalga oshirilsa ham vazifa bajarilgan
hisoblanadi.
Bu marosim xonadonda yangi chaqaloq dunyoga kelishi
munosabati bilan ona va bolaning sog’-salomat qolganiga
shukrona uchun, chaqaloqning turli ofat-balolardan omonda
bo’lishi uchun va o’g’il bolani xatna qildirib ko’yish uchun
qilinadigan ehsondir.
Bu marosimda qorin sochiga qaychi tekkiziladi, bolaning
kulogiga azon aytiladi, tanglayi yaxshi niyat qilib, biror-bir
shirinlik bilan ko’tarish udumi bajariladi, ism qo’yiladi va
xatna kilinadi. Ammo bolaga ism ko’yish, azop aytish va tanglay
ko’tarish amallari ilgariroq bajariladi. SHundan ham ko’rinib
turibdiki, bu marosimni ixtiyoriy muddatda o’tkazilishi urfga
aylangan va bunga diniy jihatdan ham hech kanday mone’lik
yo’qdir.
Sunnat yoki Xatna marosimi. Bu marosim islom dini paydo
bo’lmasidan oldin zardushtiylik davrida Eron va Turonda,
keyinchalik esa yahudiylikda xam mavjud edi. Qadimgi
yahudiylar o’z xudolarining ko’rsatmasiga binoan, o’gil bola
tugilgan kundan boshlab 12 kunigacha “qo’li xalollangan”.
Markaziy Osiyo mintaqasida bu udum islomdan avval xam mavjud
bo’lsa-da, islom dini kirib kelishi bilan bu yanada
mustaxkamlanib, musulmonchilikning bosh omillariga aylandi.
Nikox,. Payg’ambarimizning ham bu xakdagi xadisi
shariflarida shunday deyiladi: “Nikox bilan turmush qurib
ko’payinglar. Zero, men qiyomat kuni boshqa ummatlarim oldida
sizlarning ko’pligingiz bilan faxrlanaman”. Ko’rinib
turibdiki, nikox kurish xam farz, xam sunnat amallardan
xisoblanadi.
Lekin nikoxdan avval bir qancha marosimlar xam mavjuddir:
sovchilik, kiz va kuyov tanlash, sinov udumlari, unashish, fotiha
berish, qiz bazmi, nikoxdan o’tish, to’y marosimi, kelin salom, yuz
ochdi, kelin ko’rdi, kelin charlar, kuyov chaqiriq va yana bir kancha
marosimlardan iborat.
Ta’ziya. Ma’lumki, har bir musulmonping ikkinchi musulmon
birodariga nisbatan ma’lum haq-huquqlari borligi haqida
hadisi sharifda shunday deyiladi: “Har bir musulmonning
199
zimmasida ikkinchi musulmon birodariga nisbatan oltita burchi
bordir: uchrashganda salom berish, mehmonga chakirsa borish,
maslahat so’rasa yaxshi maslahat berish, aksirib hamd aytsa unga
duo bilan javob qaytarish, betob bo’ggib qolsa ko’rgani borish va
vafot etsa janoza va dafnida qatnashish”.
Demak, shu hukuqlardan biri tanishlaridan biri vafot etsa,
uning janozasida qatnashishidir. So’ngra mayitning
qarindoshlariga ta’ziya bildirib, Allohning hukmiga rozi
bo’lish, musibatga sabr qilishlari haqida nasihatlar aytish va
marhumning haqqiga rahmat va mag’firat so’rab duo qilishdir.
Dafn kunidan boshlab uzog’i uch kunga qadar aza (motam)
tutishga shariatimiz ruxeat beradi. SHu kunlari janozaga kela
olmaganlar musibat yetgan oilaga yoki mahallaga marosimlari
uchun ajratilgan joylarga kelib mayitning yaqin
qarindoshlariga ta’ziya bildirib ketishlari mumkin.
Yaxshi odatlarimizdan biri, musibat yetgan xonadonning
qo’shnilari ierofgarchilikka yo’l qo’ymagan holda darhol ovqat
qilib chiqarishadi. Bu islom sunnatlariga muvofiq odatdir.
Ovqatlar musibat yetgan xonadon ahli va uzoqtsan kelgan
mexmonlar uchun chiqariladi, zarur bo’lganda xonadon ahli o’zlari
uchun ovqat tayyorlashlari ham mumkin.
SHuningdek, musibat egalaridan hol-ahvol so’ralganda, kulish
emas balki musibat bu Alloh taoloning irodasi ekani va unga
sabr qilish haqida nasihatlar qilinadi. Ta’ziya bildirish har
qanday tasalli berguvchi lafz bilan aytsa bo’ladi. Lekin, ba’zi
ulamolarning aytishicha, eng yaxshi ta’ziya lafzi “Alloh vafot
qilganlarni mag’firat kilib o’z rahmatiga olgan bo’lsin va sizga
sabr-bardosh bersin” - deyishdir.
Ta’ziya bilan bog’liq marosimlar ba’zan ma’raka ham
deyiladi. Ma’raka arabcha so’z bo’lib, jangdan so’ng, jang
maydoni ma’nosini bildiradi. Bu so’z hozirgi paytda xalq
marosimlarini anglatuvchi so’z hisoblanib, asosan ta’ziya
marosimlarga nisbatan ichshatiladi.
Dunyodagi barcha dinlar o’ziga xos
marosim va bayramlarga ega. Har bir
dinning keng tarmoq otib,
Do'stlaringiz bilan baham: |
