14-маъруза. Мавзу: Катта пролётли зал хоналар томларининг юк кўтарувчи конструкциялари

14-маъруза.
Мавзу: Катта пролётли зал хоналар томларининг юк кўтарувчи конструкциялари.


Режа:
1. Ўзаро кесишган балкалар ва фермалар.
2. Ўзаро кесишган стерженли фазовий конструкциялар (структуралар).
3. Букма конструкциялар ва уларнинг хоссалари.
4. Бир ёқлама эгри чизиқли конструкциялар – цилиндирик ва пароболик сводлар ва уларнинг конструктив ечимлари.
Таянч иборалар:
Ўзаро кесишган, структура, капител, букма, чодирсимон, сводлар, бочкасимон свод, бир ёқлама эгри чизиқли, цилиндирик ва пароболик сводлар, сводларнинг ҳосилалари.


Катта пролётли заллар томларини ёпишда фазовий конструкцияларнинг қуйидаги турлари қурилишда кенг қўлланилади. Масалан, фазовий ўзаро кесишган стерженли конструкциялар (структуралар), буклама конструкциялар, қобиқлар, гумбазлар, осма конструкциялар.
Ўзаро кесишган конструкцияларнинг ўзига хос томони шундаки, томнинг юк кўтарувчи конструкцияси сифатида ишловчи балкалар ёки фермаларни иккала йўналишда ҳам бир саҳтда жойлаштирилади, уларнинг ўзаро кесишган жойлари бикр қилиб бажарилади. Бундай конструкцияларда зўриқишлар тақсимланиши кузатилади. Шунинг ҳисобига балка ёки фермаларнинг баландлигини одатдаги устун-балка системалардагига қараганда анча камайтиришга, кесимининг баландлигини пролётнинг 1/16...1/24 қисмига тенг қилиб олишга имкон беради. Бундай конструкцияларда балкалар ва фермалар па-раллел поясли бўлади. Балкалардан ўзаро кесишган қовурғали конструкция (14.-расм) ва фермалардан эса ўзаро кесишган стерженли конструк-ция ҳосил бўлади (14.2-расм).
Фермалар таянадиган контурлар томонларининг нисбати 1:1 дан 1:1,25 гача бўлгани маъқул. Бундан катта фарқ мақсадга мувофиқ эмас. Чунки конструкция узун бўлса, юкнинг тақсимланишида жуда катта нотекис-лик вужудга келади, яъни узун йўналишда жойлашган фермаларга нисбатан кам юк тушади, қисқа томонга йўналган фермаларга эса кўп юк тушади. Конструкцияни лойиҳалашда бир мунча қийинчиликлар пайдо бўлади.