14-Ma’ruza Mavzu: Dorivor moddalarning kerakli a’zoga yo‘naltirilgan ravishda etkazish tizimlari. Mikrokapsulalar

Kimyoviy usulda
suv/moy fazalarini chegarasida polimerizatsiya, polikondensatsiya 
reaksiyalari asosida mikrokapsula olinadi. Mikrokapsula olish usuli tanlanishi-maqsadga, 
texnologik jarayonini oborish imkoniyatiga, dori moddalar xususiyatiga va polimer xossalariga 
bog„liqdir. 
Mikrokapsulalar korxonalarda tayyorlanib ularni olish fizik-kimyoviy, fizikaviy usullarga 
bo„linadi. Bu usullar dorivor modda bilan bir-biridan ajratib turishga asoslangan bo„lib, qobiq 
kimyoviy reaksiyalar yordamida polimerlash yoki mexanik ravishda qoplash hisobiga hosil 
qilinadi. 
Nanokapsulalar
mikrokapsulalarni bir ko„rinishi bo„lib, hozirda xorijiy mamlakat 
farmatsiyasida qo„llanila boshlandi. Ular qattiq dori turi bo„lib, yadro qismi dorivor modda va 
qobiq qismi monomolekulalar polimeridan tashkil topgan. Ularni katta-kichikligi nanometr 
o„lchovida o„lchanganligi tufayli ayrimlari in‟eksiya qilishda ishlatiladi. 
Mikrosferalar
ham shu dori turlari guruhidan bo„lib, ularni tuzilishi, dori moddalarni 
aniq dozasini ajratib chiqilishi, terapevtik konsentratsiyasi bir me‟yorda ushlanib turishi, ya‟ni 
dinamikasini "Olicard-40" retard kapsulasida ko„rish mumkin. 
Olikard-40 retard, o„zida izosorbit-5 mononitrat dorivor moddasini saqlaydi va uzoq 
davomli yurak ishemiya terapiyasida qo„llaniladigan mikrosferalardan iborat bo„lgan kapsula. 
Preparatning 1 kapsulasi qabul qilinganda, 25 soat davomida qonda ta‟sir etuvchi moddaning 
konsentratsiyasi ta‟minlanadi. 
Shu bilan birga, xech qanday tolerantlik hodisalari kuzatilmaydi va preparat yuqori 
biologik so„rilish darajasiga ega. Olikard-40 retard mikrosferalarni tuzilishi 13 rasmda 
keltirilgan. 
Rasm 2. Olikard-40 retard mikrosferalarni tuzilishi 
1- qand donachasi; 2- Izosorbid mononitrat saqlovchi qatlam; 3-dozalovchi membrana 
Mikrokapsulalash jarayonining asosiy shartlari: 
1. Mikrokapsulalar olish usulini tanlash asosan dori moddaning fizik-kimyoviy xossasiga 
/suyuq, qattiq/ va qobiq hosil qiluvchi moddaning /jelatin, MS, AFS/ polyar va nopolyar 
erituvchilarda erishi, tayyor mahsulotning avvaldan mo„ljallangan xossaga ega bo„lishini 

---

ta‟minlashiga/ issiqlik, kimyoviy reagentlarga turg„un, oshqozon muhitiga chidamli va ta‟siri 
uzaytirilgan/ bog„liq bo„ladi. 
2. Mikrokapsulalar qobig„i eruvchan, erimaydigan va yarim o„tkazuvchan xossasiga ega 
bo„lishi mumkin. Ta‟sir etuvchi moddaning ajralib chiqishi qobiq turiga va qalinligiga bog„liq.
Dori modda mikrokapsuladan eriydigan qobiq biosuyuqlikda eriganidan so„ng, erimaydigan 
qobiqda esa diffuziya yo„li bilan ajralib chiqadi. Yarim o„tkazuvchan qobiqda kichik molekulali 
substrat /erituvchi modda/ mikrokapsulalar ichiga o„tib, dori moddaning ajralishini ta‟minlaydi. 
3. Mikrokapsulalar o„lchami ularning fizik-mexanik xossalaridan granulometrik tarkibi,
sochiluvchanligi, zichligi, sochiluvchan zichligi va boshqalarni belgilaydi. 
4. Suvda yaxshi eriydigan dori moddadan mikrokapsula olish jarayonining asosiy sharti- 
bu suvli muhitini ishlatmasdan, dispersion muhit sifatida vazelin moyi, polimer eritmasi organik 
erituvchida /atseton/eritiladi. YOg„larda /moylarda/eriydigan moddalardan mikrokapsulalar
tayyorlash jarayonida dispersion muhit kapsulaga olinayotgan moddani eritmasligi va polimer 
bilan qo„shilib ketmasligi kerak, erituvchi modda dispersion muhitga qaraganda yaxshi 
uchuvchan bo„lishi kerak. 
5. Uchuvchan erituvchini bug„latish usuli bilan olinadigan mikrokapsulalar o„lchami 
dispersion muhitning qovushqoqligiga, polimer eritmasining konsentratsiyasiga, haroratiga, 
polimer eritmasining hajmi, dispersion muhit hajmiga, mutanosibligiga va aylanish tezligiga 
bog„liq.