14-ma'ruza. Ekspert tizimlar turlari, yaratish bosqichlari va sinflari

16-ma’ruza uchun testlar

1. 
   DENDRAL qanday vazifani bajargan?
   

a) murakkab organik molekulalar strukturalarini tanish uchun qo’llaniladigan ekspert tizim;

b) idrok etuvchi, dinamik muhitda murakkab rejalarni amalga oshiruvchi ekspert tizim;

c) mehanik integrallashgan robotlarni boshqaruvchi ekspert tizim;

e) robotlarni ishlab chiqarishga mo’ljallangan ekspert tizim.

2. 
   MYCIN qanday vazifani bajargan?
   

a) ichak kasalliklariga tashxis qo`yuvchi ekspert tizim;

b) murakkab rejalarni amalga oshiruvchi ekspert tizim;

c) iqtisodiy masalalarni boshqaruvchi ekspert tizim;

e) bank operatsiyalariga mo’ljallangan ekspert tizim.

3. 
   PROSPECTOR qanday vazifani bajargan?
   

a) foydali qazilmalarni topishda maslahat beruvchi ekspert tizim;

b) loyihalashni amalga oshiruvchi ekspert tizim;

c) biznes masalalarni boshqaruvchi ekspert tizim;

e) bank operatsiyalariga mo’ljallangan ekspert tizim.

4. 
   Prolog, FRL, KRL, GUS - nima?
   

a) mantiqiy dasturlash tillari;

b) loyihalashni amalga oshiruvchi ekspert tizimlar;

c) biznes masalalarni boshqaruvchi muloqat tizimlar;

e) bank operatsiyalariga mo’ljallangan dasturlar.

5. 
   Ekspert tizimlar yo’nalishdagi masalalarga ………………. kabilar kiradi.
   

a) b) va e) javoblar to’g’ri;

b) inson-ekspertga qiyin tyulgan tadqiqotlar;

c) operatorga va foydalanuvchiga qiyin tyulgan tadqiqotlar;

e) bilimlarga va masalani echish uchun xulosalash proseduralariga asoslangan dasturlar yaratish.

6. 
   Foydalanuvchilar tomonidan ekspert tizimlarga qiziqish asosan qanday factorlar bilan belgilanadi?
   

a) Barcha javoblar to’g’ri;

b) Foydalanuvchi dasturlashni bilmasa ham, o’zining tajribasi va bilimidan foydalanib masalani mustaqil ishlab chiqadi;

c) Qachonki masalalarning echimi mavjud bo’lmasa yoki echish algoritmi nomalum bo’lsa;

e) Natijalar inson-ekspert natijalaridan qolishmasa, ba’zi hollarda inson-ekspert imkoniyatlaridan yuqoriroq natijalarga erishsa.

7. Еkspеrt tizim nimа?

1. 
   Blimlаrgа аsоslаngаn аmаliy mulоqоt tizimi;
   

b) Amаliy matematik paket;

c) Mа’lumоtlаr bаzаsini bоshqаrish tizimi;

e) Faqat formulalarga аsоslаngаn tizim.

8. Bilimlаr bаzаsi nimа?

1. 
   Prеdmеt sоhа vа mаsаlаni qаndаy yеchish hаqidаgi fоrmаllаshtirilgаn bilimlаr;
   
2. 
   Prеdmеt sоhа hаqidаgi fоrmаllаshtirilgаn bilimlаr;
   
3. 
   Prеdmеt sоhа hаqidаgi mа’lumоtlаr bаzаsi;
   

e) Prеdmеt sоhаning lug’аti.

9. Еkspеrt tizimlarning asosiy xususiyatlari ifodalovchi javoblarni ko’rsating?

1. 
   b) va c) javoblar to’g’ri;
   
2. 
   bilimlar doim to`planib va yangilanib boriladi;
   

c) bashorat qilish qobiliyatiga ega va o`quv qo`llanma sifatida foydalanilishi mumkin.

e) faqat bashorat qilish qobiliyatiga ega.

10. Еkspеrt tizimning muhimligini ifodalovchi to’g’ri javovlarni ko’rsating?

1. 
   b) va e) javoblar to’g’ri;
   
2. 
   Yеchimi iqtisоdiy sаmаrа оlib kеlаdigаn аmаliy mаsаlаlаr ko’lаmini
   

оshirаdi;

3. 
   Siklli echimlar bo’ladi;
   

e) Yuqоri sifаt vа uzоq muddаtlilikgа еrishish.

11. Bilimlar injeneri o`zgartiradigan bilimlar–bu……………….bilimlar hisoblanadi.

а) izohlanuvchi;

b) izohlanmaydigan;

с) texnologik;

e) yordamchi.

12. Predmet sohasi va qo`yilgan masalalarni yechishda ma’lumotlarni shakllantirish usullari haqidagi bilimlar-bu ……………… hisoblanadi.

а) predmetli bilimlar;

b) izohlanmaydigan;

с) izohlanuvchi;

e) yordamchi.

13. Joriy holatga mos keluvchi bilimlarni izohlash usullarini tanlash uchun qo`llaniluvchi bilimlar-bu ……………… hisoblanadi.

а) yechuvchi bilimlar ;

b) predmetli bilimlar;

с) izohlanuvchi;

e) yordamchi.

14. Bilimlar tizimini yaratishda va tushuntirishlarni bajarishda qo`llaniladigan bilimlar-bu ……………… hisoblanadi.

а) qo`llab - quvvatlovchi ;

b) predmetli bilimlar;

с) izohlanuvchi;

e) yechuvchi bilimlar.

15. Bilimning yaratilgan vaqti, bilimlar muallifi va boshqalar haqidagi ma’lumotlarni saqlaydigan bilimlar-bu ……………… hisoblanadi

а) texnologik bilimlar ;

b) predmetli bilimlar;

с) qo`llab - quvvatlovchi;

e) yechuvchi bilimlar.

16. Bilimlarning mazmunli tasvirlanishi, bilimlarni kiritish sabablari, bilimlarning belgilanishi haqidagi bilimlarni saqlaydigan, bilimlardan foydalanish usullari va olinadigan samarani tasvirlaydigan bilimlar-bu ……………… hisoblanadi

а) semantik bilimlar ;

b) texnologik bilimlar;

с) predmetli bilimlar;

e) yechuvchi bilimlar.

17. Ekspertiza sohasidagi qoidalarni qo`llashning maqsadga muvofiqligini asoslash uchun ishlatiladigan bilimlar-bu ……………… hisoblanadi

а) metabilimlar ;

b) semantik bilimlar;

с) predmetli bilimlar;

e) texnologik bilimlar.

18. Ekspert tizimda joriy vaqtdagi yechilayotgan masalada boshlang`ich va oraliq ma’lumotlarni saqlashga mo`ljallangan komponent-bu ……………… hisoblanadi

а) ishchi xotira;

b) bilimlar bazasi;

с) tushuntiruvchi komponent;

e) muloqotli komponent.

19. Ekspert tizimda ishchi xotiradagi boshlang`ich ma’lumotlar va bilimlar bazasidagi bilimlardan foydalanib, shunday qoidalar ketma-ketligini shakllantiradigan, ularni boshlang`ich ma’lumotlarga qo`llab masalaning yechimiga olib keladigan komponent-bu ……………… hisoblanadi

а) yechuvchi (bilimlar injeneri);

b) ishchi xotira;

с) tushuntiruvchi komponent;

e) muloqotli komponent.

20. Foydalanuvchi – ekspert tomonidan amalga oshiriluvchi bilimlar bilan ekspert tizimni to`ldirish jarayonini avtomatlashtiradigan komponent-bu …………… hisoblanadi.

а) bilimlarni hosil qilish;

b) ishchi xotira;

с) yechuvchi (bilimlar injeneri);

e) muloqotli komponent.

21. Statik ekspert tizim nechta asosiy komponentalardan iborat?

а) 6;

b) 5;

с) 7;

e) 9.

22. Dinamik ekspert tizim nechta asosiy komponentalardan iborat?

а) 8;

b) 6;

с) 7;

e) 9.

23. Dinamik ekspert tizimlarga statik ekspert tizimlardagi komponentalarga qo’shimcha ravishda nechta komponentalar qo’siladi?

а) 2;

b) 3;

с) 4;

e) 6.

24.Ekspert tizimni yaratishda yechimini kutayotgan masalalarni aniqlash, ekspert tizimni ishlab chiqishning maqsadi, expertlar va foydalanuvchi tiplarini aniqlash………………..bosqichida bajariladi.

а) idenfikatsiyalash;

b) formallashtirish;

с) bajarish;

e) testdan o’tkazish.

25.Ekspert tizimni yaratishda muammo sohasining tarkibiy tahlilini o`tkazish, qo`llaniluvchi tushunchalar va ularning o`zaro aloqasi aniqlash, masalaning yechilish usulini belgilash.………………..bosqichida bajariladi.

а) kontseptuallashtirish ;

b) formallashtirish;

с) idenfikatsiyalash;

e) testdan o’tkazish.

26.Ekspert tizimni yaratishda asosiy tushunchalarni shakllantirish, texnik vositalarni tanlash, bilimlarni namoyish etish va izohlash usullarini aniqlash, tizimning ishini modellashtirish..………………..bosqichida bajariladi.

а) formallashtirish;

b) kontseptuallashtirish;

с) idenfikatsiyalash;

e) testdan o’tkazish.

27. Ekspert tizimni yaratishda ekspert tomonidan bilimlar bazasini to`ldirishni amalga oshirish..………………..bosqichida bajariladi.

а) bajarish;

b) kontseptuallashtirish;

с) idenfikatsiyalash;

e) formallashtirish.

28. Ekspert tizimlar bajaradigan vazifasi bo`yicha …………. ekspert tizimlarga bo’linadi.

а) umumiy vazifani bajaruvchi va maxsuslashtirilgan;

b) umumiy vazifani bajaruvchi va kontseptuallashtirilgan;

с) maxsuslashtirilgan va idenfikatsiyalashtirilgan;

e) formallashtirilgan va maxsuslashtirilgan.

29. Ekspert tizimlar tashqi muhitga bog`liqlik darajasiga qarab …………. ekspert tizimlarga bo’linadi.

а) statik va dinamik;

b) umumiy vazifani bajaruvchi va kontseptuallashtirilgan;

с) umumiy vazifani bajaruvchi va idenfikatsiyalashtirilgan;

e) formallashtirilgan va maxsuslashtirilgan.

30. Ekspert tizimlar foydalanish turiga qarab ……….………. ekspert tizimlarga bo’linadi.

а) izolyatsiyalangan, boshqa tizimga kirish-chiqishga mo`ljallangan va gibrid;

b) statik , dinamik va kontseptuallashtirilgan;

с) izolyatsiyalangan , umumiy vazifani bajaruvchi va gibrid;

e) formallashtirilgan, maxsuslashtirilgan va dinamik.

31. Ekspert tizimlar yechiladigan masalaning murakkabligiga qarab …………. ekspert tizimlarga bo’linadi.

а) oddiy, o`rta va murakkab;

b) statik , dinamik va kontseptuallashtirilgan;

с) oddiy, umumiy vazifani bajaruvchi va gibrid;

e) izolyatsiyalangan, maxsuslashtirilgan va statik.

32. Ekspert tizimlar qurish jarayoniga qarab …………. ekspert tizimlarga bo’linadi.

а) tadqiqiy va taqdimotli namunaviy hamda ishlab chiqarishga va tijoratga mo`ljallangan namunaviy;

b) statik va umumiy vazifani bajaruvchi hamda dinamik va kontseptuallashtirilgan;

с) oddiy va o`rta hamda gibrid va murakkab;

e) izolyatsiyalangan va oddiy hamda maxsuslashtirilgan va statik.

33. Sil kasalligiga tashxis qo`yuvchi ekspert tizim-bu.......................

а) PUFF;

b MACSYMA ;

с) POMME;

e) AIRPLANE.

34. Mevali bog`larga qarashga maslahat beruvchi ekspert tizim-bu.................

а) POMME;

b MODIS ;

с) PUFF;

e) AIRPLANE.

35. Energetik tizimlarda ishdan chiqish holatlarini aniqlash va tuzatish uchun ekspert tizim-bu.................

а) MIDAS;

b) ACES;

с) PUFF;

e) AIRPLANE.

36. Xaritada o`zgarish kiritish bo`yicha kartografik ishlarni amalga oshish uchun ekspert tizim-bu.................

а) ACES;

b) MIDAS;

с) ACES;

e) AIRPLANE.

37. Analitikka tutuvchi signalni jo`natgan radar turini aniqlashga yordam beruvchi ekspert tizim-bu.................

а) ASTA;

b) ACES;

с) DART;

e) HANNIBAL.

38. Raqibning radioalmashish razvedkasi sohasida vaziyatni baholashni amalga oshiruvchi ekspert tizim-bu.................

а) HANNIBAL;

b) ACES;

с) DART;

e) ASTA.

39. Katta EHM dagi katta razryadli MVS operatsion tizimlarni boshqaruvchi ekspert tizim-bu.................

а) YES/MVS;

b) HANNIBAL;

с) DART;

e) ASTA.

40. Telefon tarmog`idagi nosozliklarni aniqlaydigan va uni sozlash va tiklash chora-tadbirlari bo`yicha tavsiyalar beruvchi ekspert tizim-bu.................

а) ACE;

b) YES/MVS;

с) DART;

e) HANNIBAL.

41. Samolyot yerga qo`nishida uchuvchiga yordam beruvchi ekspert tizim-bu............................

а) AIRPLANE;

b) SAMOLYOT;

с) YES/MVS;

e) DART.

42. Baku neftni qayta ishlash zavodida ishlab chiqarishni rejalashtiradigan ekspert tizim-bu............................

а) ESPLAN;

b) AIRPLANE ;

с) YES/MVS;

e) SAMOLYOT.