13-mavzu. Xmtning munosib mehnat konsepsiyasi reja

13.5. Munosib mehnat konsepsiyasini iqtisodiyotga joriy etish amaliyoti

Xalqaro mehnattashkiloti tomonidan Munosib mehnatni ta’minlash sohasidagi faoliyatnikuchaytirishmaqsadidamajburiybo‘lgan«Mehnatsohasidatub asosiy tamoyillar va huquqlar to‘g‘risida»gi deklaratsiyasi qabul qilingan. Unda ko‘rsatilgan tamoyillarga rioya qilish, ularni qo‘llash va hayotga tadbiq etishga ko‘maklashish shartligi belgilab qo‘yilgan.

O‘zbekistonda ham mamlakatda ijtimoiy-mehnat sohasini rivojlantirish, aholining real daromadlari o‘sishini ta’minlash, mehnat bozorida vaziyatni yaxshilash, ish bilan unumli bandlik sohasini kengaytirish, aholi ijtimoiy himoyasi tizimining manzilliligini ta’minlash, mehnat muhofazasi va xavfsizligi darajasini oshirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasida Munosib mehnat bo‘yicha mamlakat dasturini ishlab chiqdi hamda XMT bilan hamkorlikning aniq ustuvor yo‘nalishlari, maqsadlari, vazifalari va natijalar indikatorlarini belgilab oldi. Ijtimoiy sheriklar -O‘zbekiston Respublikasi Hukumati, O‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi va Savdo-sanoat palatasi bilan Xalqaromehnat tashkiloti o‘rtasida Munosib mehnat bo‘yicha mamlakat dasturini amalga oshirishda hamkorlik qilish bitimlari imzolandi.
O‘zbekistonning Munosib mehnat bo‘yicha mamlakat dasturida mehnat sohasida asosiy tamoyillami amalga oshirish maqsadida ijtimoiy hamkorlikni mustahkamlash, ish bilan munosib bandlik imkoniyatlarini kengaytirish, mehnat sharoitlari va ijtimoiy muhofazani yaxshilash chora-tadbirlari belgilangan.
Xalqlaromehnattashkilotining O‘zbekiston Respublikasitomonidan ratifikatsiyaqilingankonvensiyalariniamalgaoshirishgadoirqo‘shimchachora-tadbirlarto‘g‘risidagihujjatgako‘ra,mamlakatimizningmehnatqonunchiligini yanadatakomillashtirish,shujumladan,XMTningbirqatorkonvensiyalarini ratifikatsiyaqilishda hamkorlikni kengaytirishga doirmuhim vazifalarbelgilangan. XMTning O‘zbekiston Respublikasitomonidan ratifikatsiya qilingan konvensiyalarinormalarivatalablariningtashkilotlardaijroetilishi ustidanmonitoring hamda nazorat qilish ishlari yoiga qo‘yilgan. Xususan, Fuqarolaming kafolatlangan mehnat huquqlarini ta’minlash masalalari bo‘yicha Parlament komissiyasitomonidankorxonavatashkilotlarda,tadbirkorliksubyektlario‘rtasida mehnat to‘g‘risidagi qonunlarnormalarini qo‘llash, majburiy mehnatga va bolalar mehnatiga yo’lquymaslik masalalari bo‘yicha aniq maqsadga yo‘naltirilgan axborot-tushuntirish ishlari olib borilmoqda.
BMTmalumotlarigako‘ra,bugundunyomamlakatlarining45%aholisi, ya’ni3 milliarddan ortiq inson ishchi kuchi hisoblanadi. Dunyo bo‘yicha mehnatga qobiliyatli aholi reytingi bo‘yicha O‘zbekiston 35 o‘rinda(18 millionga yaqin) qayt etilgan. Hozirgi kunda O‘zbekistonda ish bilan band bo’lgan aholi 12,2 million nafami tashkil etmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi tomonidan XMTning 14 ta Konvensiyasi (shu jumladan, 8 ta asosiy konvensiyaning barchasi) ratifikatsiya qilingani alohida ta’kidlandi. Shu bilan birga, Xalqaro mehnat tashkilotining Mehnat inspeksiyasi to‘g’risidagi 81-konvensiyasi hamda Qishloq xo‘jaligida mehnat inspeksiyasi to‘g‘risidagi 129-konvensiyalaridagi aksariyat normalar milliy qonunchilikka implementatsiya qilingan. Malumot o‘rnida aytish kerakki, 81-sonli konvensiya bugunga qadar 145 ta, 129-sonli konvensiya esa 53 ta mamlakat tomonidan ratifikatsiya qilingan.
XMTning 81-sonli konvensiyasi, Sanoat ish joylaridagi mehnat inspeksiyasi tizimi qoilanishi mehnat inspektorlari tomonidan ta’minlanadigan mehnat sharoitlariga doirva ishjarayonida mehnatkashlami muhofaza qilishga oid qonun- qoidalar qoilaniladigan barcha ish joylarini qamrab oladi.
XMTning129-sonli konvensiyasida qayd etilgan qishloq xo ‘jaligidagi mehnat ispeksiyasi tizimi, mehnatkashlami yollaydigan yoki shogirdlik usulida jalb qiladigan qishloq xo‘jaligi korxonalari, ulaming ishchi xodimlariga haq toianishi, shartnoma turi, shakli va davomiyligi qanday bo’lishidan qat’i nazar, qoilanilishi zarur deb e’tirof etilgan.
Ushbu Milliy dastuming ustuvor yo‘nalishlari, asosiy indikatorlari va strate- giyalari ijtimoiy sheriklar -O‘zbekiston Respublikasi Hukumati, O‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi va Savdo-sanoat palatasi bilanXalqaro mehnat tashkilotining Munosib mehnat masalari bo‘yicha texnik ko‘maklashish guruhi mutaxassislari hamda Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo uchun XMTning Moskvadagi byurosi va XMTning Jenevadagi qarorgohi o‘rtasida kelishib olingan.