13-мавзу. ҲУҚУҚий муносабатлар ўқув машғулотининг натижасида

Ҳуқуқий муносабатларнинг такбий элементлари нималардан иборат?



Ҳуқуқий муносабатларнинг элементлари: ҳуқуқ объекти, ҳуқуқ субъекти, юридик фактлар (ҳаракат ва ҳодисалар), субъектив ҳуқуқ ва юридик мажбурият.
Ҳуқуқий муносабат объекти – бу ҳуқуқий муносабат субъектлари (иштирокчилари)нинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари қаратилган нарсалар, яъни ҳуқуқий муносабатлар нимага қаратилган бўлса, шу нарсалар унинг объектини ташкил этади.
Ҳуқуқий муносабатнинг объектлари қуйидагилар:

• 
  моддий қадриятлар (ашёлар, мулк ва б.);
  
• 
  номоддий қадриятлар (ҳаёт, соғлиқ, шаън, қадр-қиммат ва б.);
  
• 
  маънавий ижод маҳсуллари (адабий асарлар, санъат, мусиқа, фан, компьютер дастурлари ва б.);
  
• 
  ҳуқуқий муносабатлар иштирокчиларининг фаолияти натижалари (масалан: маҳсулот етказиб бериш шартномаси, капитал қурилиш пудрати асосида юзага келадиган муносабатлар);
  
• 
  қимматбаҳо қоғозлар ва ҳужжатлар (пул, акциялар, пластик карточкалар, дипломлар, шаходатномалар ва б.).
  

Ҳуқуқий муносабат субъектлари – ҳуқуқий муносабатларнинг субъектив ҳуқуқ ва юридик мажбуриятларга эга бўлган иштирокчилари.
Ҳуқуқ субъекти – бу қонунга биноан ҳуқуққа эга бўлиш ва зиммасига юридик мажбуриятларни олиш лаёқатига эга бўлган жисмоний ёки юридик шахслар.
Жисмоний шахслар – булар муайян давлат фуқаролари, хорижий давлатлар фуқаролари, шунингдек фуқаролиги бўлмаган шахслар.
Юридик шахслар – қонун бўйича фуқаролик ҳуқуқлари ва мажбуриятларининг субъекти бўлган корхона, ташкилот ва муассасалар. Юридик шахслар – ўз мулкида, хўжалик юритишда ва оператив бошқарувда алоҳида мол-мулкка эга бўлган ҳамда ўз мажбуриятлари юзасидан ушбу мол-мулк билан жавоб берадиган, ўз номидан мулкий ёки шахсий номулкий ҳуқуқларга эга бўла оладиган ва уларни амалга ошира оладиган, мажбуриятларни бажара оладиган, судда даъвогар ва жавобгар бўла оладиган ташкилотлар (корхона, муассаса ва б.).
Юридик шахслар мустақил баланс ёки сметага эга бўлишлари керак.
Ҳуқуқий муносабат субъектлари элементлари: ҳуқуқ лаёқати ва муомала лаёқати.