13-mavzu: Tarbiya metodlari va formalari. Reja

Mashq qildirish – turli – tuman mashqlar tarbiyada muhim o’rin egallaydi. Bu mashqlarning o’zi bevosita o’rganish bilan bog’langandir. O’quv ishlarida mashqlardan o’quvchilarda malaka va ko’nikmalar tarkib toptirish uchun foydalaniladi. Ba’zi hollarda mashqlar tarbiyada biror bir narsani o’rgatish maqsadida qo’llaniladi.
Talab - O’qituvchi o’z talabi tarbiyalanuvchilar tomonidan bajarilishiga ko’zi etsagina, bu metoddan foydalanish mumkin.
Ibrat-namuna - «Qush uyasida ko’rganini qiladi». Tarbiyalanuvchilarga doim yolg’on gapirish yomon ekanligini uqtiramiz – u, birov so’rab kelganda, ba’zan o’zimiz bo’la turib «meni yo’q deb aytgin», deb yolg’on gapirishni o’rgatamiz.
Talabalar aksari hollarda so’zlarimizga emas, balki hatti – harakatlarimizga e’tiborlarini qaratadilar.
Tarbiyada musobaqa, rag’batlantirish va jazolash metodlari.
Talabalarda o’z kasbiga bo’lgan qiziqishni rivojlantirish maqsadida musobaqa metodidan foydalaniladi. Musobaqa sifatida o’quv mavzulari bilan bir qatorda to’garak, jamoa ishlarini ham olish mumkin. Talabalarga oldindan topshiriqlar berilib, tayyorlanish uchun ma’lum muddat beriladi va guruhlar tashkil qilinib musobaqa uyushtiradi.
Rag’batlantirish metodi talabada o’ziga bo’lgan ishonchni ottirishga xizmat qiladi. Biroq, rag’batlantirish metodidan ustalik bilan foydalanish lozim, ya’ni rag’batlantirish ketma-ket bo’lmasligi, haddan oshirib maqtamaslik lozim.
Rag’batlantirishning quyidagi turi mavjud:
1.Talabaning kuchi etadigan, mas’uliyatli topshiriq berish orqali bola ishonch bildirish; bunda talaba o’z qadr-qimmati bilan fahrlanadi;
2.Maqtash (ota-onalar, bolalar jamoasi oldida);
3.Esdalik sovg’asi berish (kitob, ruchka, o’quv asbobi va boshqalar);
4.Maqtov yorlig’i berish;
5.Stipendiya bilan taqdirlash;
6.Hurmat taxtasiga fotosuratini qo’yish;
7.Qo’llab-quvvatlash;
8.Mas’uliyat va jamoaning minnatdorchiligi;
Jazolash. Jamoa yoki tarbiyachi talabaning axloqidan, uning ishga munosabatidan, uning muomalasidan mamnun bo’lmasa talabaga o’z xulqini tuzatib olishda yordam ko’rsatish uchun foydalaniladi.
Rag’batlantirish singari jazolash metodidan ham ehtiyotkorlik bilan foydalanish lozim.Chunki haddan tashqari ko’p jazolash talabada «ma’noli to’siq» hamda uni o’zini noqulay sezishga uyalishga majbur qiladi.