13-mavzu: So‘z yasash. Morfema. Darsning maqsadi

Prefikslar	Ma’nosi	Misollar
Tarjima
	lotin	Yunon
1	ad-		yaqinlashtiruvchi	adductor	yaqinlashtiruvchi m.
2	ab-	apo-	uzoqlashtiruvchi	abductor apophysis	uzoqlashtiruvhi m. o‘simta
3	intraintro	endo-	ichki	intraabdominalis endoderma	qorin ichidagi ichki varaq
4	extra-	ecto-exo-	tashqi	extrauterinus exoglossia exoplagma	bachadondan tashqari tilning kattalashuvi sitoplazma tashqi qavati
5	Infra-sub-	hypo-	ostki каm	infrascapularis hypogastricus hypotonia	kurak osti qorin osti qon bosimi kamayish
6	Super- supra-	epi- hyper	yuqori ortiq	supraorbitalis epiphysis epigastricus	ko‘z kosasi usti naysimon suyaklar uchi qorin usti
7	Ante- Prae-	pro-	oldingi	antebrachium anteuterinus pronephros	bilak bachadon oldi oldingi buyrak
8	post-	meta-	orqadagi so‘ng	postoperativus metacarpus metabolismus	operatsiyadan so‘ng kaft modda almashinuvi
9	inter-	meso	o‘rta	intervertebralis mesoderma	umurtqalararo o‘rta varaq
10	circum	Peri- Para-	atrofida	circumferentia periosteum parasternalis	aylana suyak usti pardasi to'sh yoni
11	trans-	dia-	ko‘ndalang	transplantatio diathermia	ko‘chirib o‘tkazish issiq o'tkazish
12	retrore-		orqadan qaytadan	retromandibularis retroflexio reanimatio	pastki jag‘ orqasidagi orqaga bukish qaytajonlantirish
13	con- com-	symsyn	bilan compressor	symbiosis synostosis	qisish birga yashash suyaklararo suyakli birikish
14	contra-	anti-	qarshi	contralateralis contraindication antitoxia	qarama-qarshi turgan davolashning to‘g‘ri kelmasligi zaharga qarshi
15	in-	en-	ichkari	injectio encephalon	dori yuborish bosh miya
16	ex-	ec-	tashqari	extremitas ectropium	uchi, oxiri qovoqning tashqariga qayrilishi
17	im-	a- an-	-siz	impotentia impar	analgia kuchsizlik juftsiz, toq og‘riqni qoldirish
18		dys-	buzilish	dystonia dyspepsia	qon bosimi buzilishi ovqat hazm qilishning buzilishi
19		eu-	normal	eurhytmia eupnoe	normal ritm to‘g‘ri nafas olish
20	dis-	dia-	bo‘lish	disseminatio diagnosis	sochilib ketmoq kasallikni aniqiash
21	de- des- .	se-	ajratish	desinfectio depressor	zaharli mikroblardan tozaiash tushiruvchi in

Klinik terminologiya
Klinik terminologiyani o‘rganishda yunon tili so‘z!ariga asosianadi. Наг qanday so‘z yasovchi element (negiz, old qo‘shimcha prefiks, suffiks) atama element deyiladi. Terminlar muayyan ma’noga ega. Shunir.g uchun bir necha elementlardan tuzilgan terminlami tahlil qilishda asosiy ma'no tashuvchi atama elemenrtlarga ilmiy jihatdan yondoshish maqsadga muvofiqdir.
Klinik terminologiyani o‘zlashtirish metodikasi alobida atama elementlarning ma’nosini tushunish yasama yoki murakkab atamalar yasash usullarini nazarda tutadi. Klinik atamalar odatda yasama yoki qo‘shma so‘zlardan ifodalanadi. Yasama so‘zlar prefiks+o‘zak; prefiks+o‘zak+suffiks: nephritis - nefrit, buyrakning yallig‘lanishi;
para+nephr+itis - paranefrit, buyrak atrofi yallig‘lanishi va hokazo.
Lotin va yunon tillarining ixcham va mukammalligi o'zbek tilida bir necha so'zda berilgan tushunchani bir so'zda ifodalash imkonini beradi. Masalan: stomatitis, idis, f - og‘iz bo‘shlig‘i pardasining yallig‘Ianishi.
1.A’zo va tana qismlarini ifodalovchi yunon-lotin dubletlari:
Mustahkamlash uchun mashqlar
Quyidagi atamalarni tarkibiy qismlarga ajratib ma’nosini tushuntiring:
I.haemolysis, haemotherapia, haemostasis, empyema, haemangioma, haemangiomatosis, haemoarthrosis, haematologia, haematoma, haematonephrosis, haematuria, urohaematoma.
II. myocardium, myometrium, carcinosarcoma, cytopenia, hydraemia, lymphocytus, lympho (cyto)penia, hydrarthrosis, lymphorhoea, chondroblastus, chondroblastoma, chondrogenesis, herniorhaphia, perivasculitis, epicranium, epipharynx, gastrocele, meningocele, anaemia, oxaemia, myasthenia.
Ibratli so‘zlar
1. Consuetude est altera natura. Tarki odat amri mahol.
2. Habitus aegroti. Bemoming tashqi ko'rinishi.
Nazoratsavollari
1. -tropia AE ma’nosini tushuntiring.
2. -psychia va -phrenia AE farqlari qanday?
3. Klinik AE ni qanday hosil qilamiz?
4. Lotin tilida kichraytirish ma’nosini beruvchi qanday suffikslar mavjud?
5. Lotin tilida sifatlar qanday yasaiadi?
6. Lotin va yunon tillarida qanday prefikslar uchraydi?
7. O‘zbek tilidagi ≪qarshi≫ prefiksi lotin va yunon tilidagi qaysi prefiksga
mos keladi?