13-mavzu. Shaxs kasbiy faoliyatida individual tipologik xususiyatlar. Temperament va kasbni egallash masalalari Reja

Harakter aksentuatsiyasi
– harakter alohida xossalarining boshqalarga ziyon keltirish 

---

hisobiga ortiqcha rivojlanishi, buning natijasida atrofdagilar bilan o‘zaro aloqalar 
yomonlashadi. Leongardning fikriga ko‘ra, shaxs aksentuatsiyasi, avvalambor, boshqa 
odamlar bilan muloqotda namoyon bo‘ladi. Shuning uchun, muloqot uslublarini 
baholashda aksentuatsiyaning ma‘lum tiplarini ajratish mumkin. K. Leongard quyidagi 
tiplarni keltiradi: 
1. 
Gipertim tip
o‘ta muloqotchanligi, sergapligi, imo-ishoralar, mimika va 
pantomimikaning kuchli ifodalanganligi bilan harakterlanadi. Bunday odamda 
suhbatning boshlang‘ich mavzusidan chetlashishi kuzatiladi. Xizmat va oiladagi 
vazifalariga etarlicha jiddiy e‘tibor bermasligi vajidan atrofdagilar bilan tasodifiy nizolar 
sodir bo‘lib turadi. Bu tipdagi odamlar ko‘p hollarda nizolar tashabbuskori bo‘lib 
chiqadilar, lekin atrofdagilardan bu haqda tanbeh eshitsalar, hafa bo‘ladilar. Ushbu tip 
odamlarining ijobiy sifatlaridan chaqqonlik, faoliyatga chanqoqlik, ruhiy ko‘tarinkilik, 
tashabbuskorlik kabilarni keltirish mumkin. Shu bilan birga, ular ba‘zi bir yoqimsiz 
qirralar: engil tabiatlilik, ahloqsiz harakatlarga moyillik, o‘ta ta‘sirchanlik, xomxayollik, 
o‘z vazifalariga etarlicha jiddiy yondoshmaslik kabilarga ega. Ular qat’iy intizom, 
zerikarli faoliyat majburiy yolg‘izlik sharoitlariga qiyin moslashadilar. 
2. 
Distim tip
– bu tip past muloqotchanlik, kamgaplik, ustun tushkunlik kayfiyati 
bilan harakterlanadi. Bunday odamlar, odatda, uydan chiqmaydilar, shovqindan 
qiynaladilar, nizolarga qo‘shilmaydilar, odamovilik turmush tarzini kechiradilar. Ular 
do‘stlarini qadrlaydilar va ularga bo‘ysunishga tayyor bo‘ladilar. Ushbu tip odamlarining 
ijobiy sifatlaridan: jiddiylik, vijdoniylik, haqgo‘ylik kabilarni keltirish mumkin. Lekin 
ularda yoqimsiz sifatlar ham mavjud, bulardan: sustlik, tafakkurning sekinlashganligi, 
harakatlarining qovushmaganligi, individuallikdir. 
3. 
Sikloid tip
– ularga kayfiyatning davriy ravishda tez-tez o‘zgarib turishi xosdir, 
buning natijasida atrofdagi odamlar bilan muloqot tarzi ham o‘zgarib turadi. Ko‘tarinki 
kayfiyat davrida bunday odamlar kirishimli, ruhiy tushkunlik davrida odamovilik kabi 
qirralarga ega bo‘ladilar. Ruhiy ko‘tarinkilik davrida ular o‘zlarini gipertim 
aksentuatsiyasi harakterli odamlar kabi, tushkunlik davrida distim aksentuatsiyali 
odamlar kabi tutadilar. 
4.