13-мавзу. Саноат ишлаб чиқаришида баҳо ва баҳолаш

Товар баҳоси пул билан ўлчанади. Иқтисодиёт пулсиз бўлиши мумкин эмас. Пул эса, иқтисодий муносабатларнинг асосий воситаси бўлиб, иқтисодиётда ўта муҳим роль ўйнайди.

Пул обороти, пул эмиссияси, қадри-қиммати, инфляция, валюта курси каби ҳодисалар иқтисодий вазиятнинг кўзгуси ҳисобланади.

Бозор иқтисодиётида товар тақчиллиги бўлмайди. Шу сабабдан бозорда ишлаб чиқарувчи эмас, балки истеъмолчи (харидор) ўз измини ўтказади, товар ва хизматларни сифати ва баҳосига қараб танлаб олиш имкониятига эга бўлади.

14.Баҳо сотувчи ва харидор ўртасидаги муносабатда аниқланади

Бозорда турли меҳнат сарфлари умумий, яъни ижтимоий зарур меҳнат сарфига келтирилади ва шу сарфнинг пулда ифодаланиши баҳони ҳосил қилади.

Бозорда сотувчи билан харидор ўртасидаги иқтисодий муносабат бўлганидан боҳонинг шаклланишида ҳар икки томон иштирок этади. Харидор деганда, биз товар ва хизматларни истеъмол этувчилар ─ фуқаролар, ишлаб чиқаришни юргизиш учун ресурсларни сотиб олувчи фирмаларни тушунамиз. Баҳоларнинг шаклланишида товарни ишлаб чиқаришдан тортиб, истеъмолга етгунгача бўлган меҳнат сарфлари иштирок этади. Жамики харажатлар баҳо таркибига киради.

16.Баҳони шакллантирадиган асосий омиллар

• Иқтисодий харажат даражаси;
• Товарларнинг нафлилик даражаси;
• Товарга бўлган талаб ва унинг таклифи;
• Рақобат шакллари ва усуллари;
• Товарни истеъмол қилиш вақти.

17.Монополия ва олигополия шароитида бозордаги товарлар баҳоси

Монополия шароитида бозорда бир турдаги маҳсулотлар таклиф қилиниши сабабли баҳо устидан тўлиқ назорат амалга оширилади.

Бу дегани монополист ишлаб чиқарувчиларнинг баҳо (нарх) белгилашдаги ҳукмронлиги, истеъмолчи даромадлари чекланганлиги билан тўқнаш келади.

Ўрнини босувчи товарларнинг мавжудлиги ҳам уларнинг баҳо белгилашдаги мутлақ имкониятини чеклайди.