13-мавзу. Саноат ишлаб чиқаришида баҳо ва баҳолаш

Умуман олганда, товарнинг қиймати унинг бошқа товарга айирбошлана олиш даражасини аниқлаш учун зарурдир. Баҳо ва қиймат тушунчалари орасида деярли фарқ йўқ. Фақатгана баҳо — бу товар қийматининг пулдаги ифодасидир холос.

11.Қиймат ҳар қандай меҳнат сарфи эмас

Қиймат ─ товарни яратишга кетган ижтимоий зарур меҳнат сарфи, аниқроғи, эҳтиёжни қондира олгани сабабли бозорда тан олинган меҳнат сарфидир, чунки меҳнатнинг бир қисмини, агар у керакли бўлмаса, бозор инкор этади ва шу қисми қийматни яратишда иштирок этмайди. Муайян баҳо шароитида кўпроқ фойда олиш учун харажатларни камайтириш зарур.

12.Баҳонинг асосий функциялари (1)

• бозор мувозанатини таъминлаш функцияси. Бунда баҳо бозордаги талаб ва таклифнинг ҳажми ва таркибига таъсир этиш орқали уларни мувозанат ҳолатига келтиради;
• ҳисоб-китоб, ўлчов функцияси. Баҳо қийматнинг пулдаги ифодаси, чунки бажарилган иш ҳажми, фойда-зарарнинг барчаси баҳо асосида ҳисоб-китоб қилинади;
• иқтисодий регулятор функцияси. Баҳо бозор иқтисодиётининг асосий воситаларидан биридир. Ундаги ўзгариш бозор ҳолати (конъюктураси)ни билдиради;

13.Баҳонинг асосий функциялари (2)

• рақобат воситаси функцияси. Рақобат бозор иқтисодиётини ҳаракатга келтирувчи куч, баҳо воситашда беллашув рақобатнинг асосий кўринишларидан бири ҳисобланади. Фирмалар ўз рақибларини енгиш, уларни бозордан сиқиб чиқариш учун баҳони ўзгартириб турадилар;
• социал ҳимоя функцияси. Баҳо айрим аҳоли тоифаларини камбағалликдан сақлаш вазифасини ўтайди. Одатда, аҳолининг ночор ва муҳтож қатламларига товарлар арзонлаштирилган баҳоларда сотилади. Булар социал дотацияланган баҳолар бўлиб, уларни молиявий жиҳатдан давлат бюджети ёки бюджетдан ташқари маблағлар таъминлайди. Дотацияланган баҳоларни давлат белгилайди.

14.Бозорда ишлаб чиқарувчи эмас, балки истеъмолчи қирол

Баҳо бозордаги талаб ва таклифга қараб, харидор билан сотувчининг савдолашуви асосида юзага келади. Келишилган баҳолар эса бозор муносабатларига хизмат қилади.