13 Мавзу Пластик деформацияланишнинг баъзи бир асосий қонуниятлари. Хажимнинг доимийлик қонуни. Ўхшатиш қонуни. Металнинг кучланганлиги ва деформацияланган холати

Қиёфадошланиш «қиёфадошланиш текислигига» параллел текисликларда жойлашган атомларнинг маълум масофага силжишидан иборат бўлиб, бу масофа текисликларнинг қиёфадошланиш текислигигача бўлган масофасига пропорционал бўлади. 7 - шаклда деформация натижасида ҳосил бўлган қиёфадош пунктир чизиқ билан кўрсатилган. Бунда кристал панжара қирралари, даставвал қиёфадошланиш текислигига а < 90° бурчак остида бўлган бўлса, 180° - 2а га тенг бурчакка бурилади. Қиёфадошланиш орқали деформация олган кристал бўлагининг панжараси, кристалнинг деформацияга учрамаган қисми панжарасини қиёфадошланиш текислигига нисбатан ойнадаги тасвири (қиёфадоши) бўлади. Қиёфадошланиш статик юкланишда нисбатан кам, зарб билан деформацияланишда анча тез-тез кузатилади. Қиёфадошланиш нафақат деформацияланувчи жисмга ташқи кучларнинг таъсири натижасида, балки пластик деформациядан сўнг отжиг (бўшаташ) натижасида ҳам пайдо бўлиши мумкин. Бундай ходиса, хусусан, мисда, латун (жез) ва баъзи бошқа, кубсимон ён томони марказлашгирилган панжарали металларда кузатилади. Қиёфадошланиш сирпаниб деформацияланиш билан бирга келиши мумкин. Сирпаниш билан деформацияланишда қиёфадошланиш деформациялаш учун зарур бўлган кучни кескин камайтиради

Ишлов бериладиган металпарни нг пластик деформация жараёни асосан сирпаниш ҳисобига амалга оширилади

Берилган метални сирианиш билан пластик деформацияси бошланиши учун зарур бўлган силжитувчи (уринма) кучланишлар, берилган температура ва деформация тезлигида, жисмга гаъсир кўрсатаётган кучларга нисбатан сирпаниш текисликлар йўналишига боглиқ бўлмаган доимий катталик эканлиги кўп сонли тадқиқотларда кўрсатилган. Агар кўндаланг кесим юзаси Ғ бўлган монокристал намунани Р куч билан чўзилса, бунда сирпаниш текислигига нормал (тик чизиқ) таъсир этаётган кучлар йўналиши томонига ср бурчак остида, сирпаниш йўналишига эса X бурчак остида қияланган бўлса (8 -шакл), у ҳолда силжитувчи кучланиш т катталиги ушбу формула бўйича топилиши мумкин

тажриба иатижалари кўрсатилган. Келтирилган маълумотлар тажрибалар аникдиги чегараларида, ўзгармас темиература ва деформация тезликлари учун, сирнаниш бошланишига мос келувчи силжитувчи кучланиш катталиги доимий ва сирнаниш текислигини таъсир этувчи кучлар йўналиши томон огиш бурчагига боғлиқ эканини тасдиқлайди. Бу маълумотлар ҳар бир металнинг монокристали учун оқувчанлик чегараси