13-mavzu: O’qituvchi mehnatini ilmiy asosda tashkil etish reja

Mehnatni ilmiy asosda tashkil etishda namoyon bo’ladigan 3 ta 
asosiy belgilar
: 
1.
Vaqtdan imkon qadar samarali foydalanish; 
2.
Mehnat va dam olish uchun yaratilgan qulay shart-sharoitlardan samarali 
foydalanish. Uni tashkil etish; 
3.
Barcha imkoniyatlarni ishga solgan holda mehnat qilish uchun o’qitish va har 
tomonlama g’amxo’rlik qilish. 
Pedagogik mehnatni ilmiy tashkil etishda o’qituvchining kun tartibi va ish joyi muhim 
rol o’ynaydi. O’qituvchi o’zi uchun eng optimal yuqori unum beradigan kun tartibini topa 
olishi kerak. 
Pedagogik mehnatning samarasi, maqsadi va faoliyat vazifasiga ko'ra bilishda va 
aniqlay olishdadir. Shundagina ishni ilmiy tashkil etish mumkin bo'ladi. Bu o'qituvchi 
mehnatini ilmiy tashkil etishning 
1-tamoyilidir.
2-tamoyili
faoliyat uslubini belgilash. 
3-tamoyili
pedagognk mehnatni ilmiy tashkil etishda texnikadan vosita sifatida 
samarali foydalanish tushuniladi. Bu tamoyil ko'nikma va malakalarni shakllantirishga 
xizmat qiladigai pedagogik texnika va texnik vositalar yig’indisi ko'zda tutiladi. 

---

4-tamoyili
ta'lim-tarbiya ishini rejalashtirish hisoblanadi. Reja ta'lim-tarbiya ishlarini 
tartibga solish, uning modelini yaratish, tayanch sxemalarni topish masalalaridan tashkil 
topadi. Shular aniqlansa, o'qishda rivojlanish bo'ladi, tarbiyalash jarayoni engillashadi. 
Pedagogik mehnatni nazorat qilish va hisobga olish printsipi o’qituvchi ishini 
muntazam va planli kuzatib borish shundan yutuq va kamchiliklarni aniqlash, muhimlarini 
ajratib olish ko’zda tutiladi. Hisobga olishni eng maqbul yo’li statistik hisobga olishdir. 
Pedagogik nazorat esa ob’ektivlik, omilkorlik samaradorlik, muntazamlilik va oshkoralikni 
talab qiladi.
O’qituvchi mehnatini nazorat qilish va hisobga olishning muntazamliligi, izchilliligi 
quyidagilardan tashkil topadi:
A) o’quv materiallari va tarbiyaviy tadbirlarga tayyorlanishni o’zi tomonidan nazorat 
qilinishi;
B) darsdan tashqari vaqtlarda ta’lim – tarbiyani nazorat qilish va o’zini kuzatish;
V) o’qituvchining darsdan tashqari vaqtni nazorat qilish;
G) ota – onalar va jamoatchilik bilan bajariladigan ishlarni nazorat qilish; 
D) o’z ustida ishlashni nazorat qilish.
O’qituvchi o’z ustida ishlar ekan, kasb-kor malakasini oshirish bo’yicha aniq 
maqsadga muvofiq tavsiya va ko’rsatmalarga ehtiyoj sezadi. Ma’lumki o’qituvchi ta’lim-
tarbiya jarayonining sub’ekti sifatida tayyorgarlik darajasi, pedagogik mahorat va shaxs 
sifatlari bilan o’quvchilarni axloqi, odobi va ma’nan rivojlanishlari komil inson bo’lib 
tarbiyalanishlarga bevosita ta’sir etadi. 
Ishni rejalashtirmasdan turib shaxsni va jamoani ijtimoiy jihatdan samarali 
rivojlantirib bo'lmaydi, bu esa jamiyatga ham ijtimoiy, ham iqtasodiy zarar ksltiradi. 
Pedagogik mehnatni nazorat qilish va hisobga olish prinsipi o'qituvchi ishini muntazam va 
rejali kuzatib borish, yutuq va kamchiliklarni aniqlash, muhimlarini ajratib olish ko'zda 
tutiladi. Hisobga olishning eng maqbul yo'li statistik hisobga olishdir. Pedagogik nazorat 
esa ob'ektivlilik, omilkorlik, samaradorlik, muntazamlilik va oshkoralikni talab qiladi. 
O'qituvchi mehnatini nazorat qilish va xisobga olishning muntazamliligi, izchilligi 
quyidagilardan tashkil topadi: 

o'quv materiallari va tarbiyaviy tadbirlarga tayyorarlikda o'z-o'zini nazorat qilish; 

darsdan tashqari vaqtlarda ta'lim-tarbiyani nazorat qilish va o'z-o'zini kuzatish;

o'qituvchining darsdan tashqari vaqtda nazorat qilish;

ota-onalar va jamoatchilik bilan bajariladigan ishlarni nazorat qilish;

o'z ustida ishlashni nazorat qilish.